Menntamál - 01.04.1961, Blaðsíða 21

MENNTAMÁL
11
jafnvel í ráðleysi sínu farnir að láta sér detta í hug, að
fjölgun skóla orsaki aukin afbrot unglinga. Slíku trúir
enginn, en hinu er ekki að neyta, að handritamálið og
landhelgisdeilan hafa ekki skapað nein skáld.
Hvert sem við horfum blasir það sama við: Sigrar hafa
hér eins og endranær aðeins leyst vanda fortíðarinnar.
Framtíðinni hafa þeir skapað nýjan vanda. Þennan nýja
vanda þekkjum við hvorki enn né skiljum, enda þótt við
hnjótum um hann í öðru hverju spori. Við vitum ekki,
hvernig við honum ber að snúast, og okkur fallast hend-
ur. Ef við hefjumst handa, er það varla til annars en að
fórna þeim í misskilinni örvæntingu yfir hnignun sið-
ferðis og menningar í landinu.
Vonandi hafa þeir á réttu að standa, sem trúa því, að
hugsjónir úreldist aldrei, missi aldrei gildi sitt, deyi aldrei.
Hitt er víst, að ef þær eiga að lifa, hljóta þær að skipta
um ham. í sínum gamla ham hvetur sú sjálfstæðis- og
framfarahugsjón, er við tókum að erfðum, ekki lengur til
dáða; hún leggur okkur ekki ráð undir hvert rif; hún er
okkur ekki ómenguð orkulind. Hún er því úrelt í raun,
unz hún kastar ellibelgnum. En eins og lifandi hugsjón
skapar siðferðisþrek, eins grefur úrelt hugsjón undan
því: það gerir öll hræsni.
Að þekkja og skilja hinn nýja vanda, er sigrar fortíðar-
innar hafa skapað, og að vekja til nýs lífs þær hugsjónir,
sem við höfum tekið í arf — þetta virðist mér muni vera
tveir hlekkir í sömu gestaþraut. Því fer fjarri, að ég kunni
nokkra forskrift að lausn á þessari þraut. En ég þykist
vita um eina ómissandi forsendu þeirrar lausnar, er við
hljótum að finna: það eru frjálsar, óháðar og opinskáar
umræður menntaðra manna um alla hagi lands og þjóðar.
Ég veit ekkert uggvænlegra í okkar samtíð á íslandi en
það, að okkur skuli ekki enn hafa tekizt að skapa sjálf-
stæðan hóp hugsandi manna á sviði stjórnmála og félags-
mála. I menningarmálum erum við aðeins betur á vegi