Æskan - 01.10.1974, Blaðsíða 74

sífelld hætta i óbrúuSum ám og fljótum, slík var saga vor.
Laust fyrir 1890 hófst verslunarrekstur í Vík í Mýrdal,
skip tóku að koma með vörur til kaupmanna, sem þar voru
farnir að versla, og ,,höfn“ var löggilt í Víkinni, þó að allar
ytri aðstæður væru neikvæðar. Skipin lágu langt frá landi
við akkeri, og það var oft þungur og langur róður úr landi
og í land. Þarna var hafnleysa í orðsins fyllstu merkingu,
og er svo enn.
Það hefur ekki tekist að brjóta skarð í brimið, sem sífellt
svarrar við hina sendnu strönd, en það var farið að brúa
fljótin og árnar og leggja vegi um byggðirnar, og með til-
komu bifreiðanna hefur allt stórbreyst til bóta fyrir hér-
aðsbúa.
Skip var komið á Víkina hlaðið vörum til verslunar Hall-
dórs Jónssonar. Nú þurfti að taka til höndunum, því að sjór
var ,,dauður“, svo að uppskipun gat hafist strax.
Sendiboðar voru sendir um alla sveit að smala mönnum
í vinnu, og síminn, sem lá um sveitina, var óspart notaður
í þarfir Halldórs kaupmanns. Allir verkfærir menn úr Reynis-
hverfinu fóru austur í Vík í vinnuna, ýmist í sjóvinnu á upp-
skipunarbátunum, sem hétu Sumarliði og Pétursey og voru
í eigu Halldórs, eða þá í landvinnu við að taka á móti
vörunum og koma þeim í hús verslunarinnar. Mikið var af
hestum og vögnum, sem vörurnar voru fluttar á úr sandinum.
Faðir minn og Finnbogi bróðir minn fóru í uppskipunar-
vinnuna, en það lenti í minn hlut að færa þeim mat á dag-
inn austur yfir Reynisfjall, ásamt öðrum strákum úr Reynis-
hverfinu, því að margir menn voru í vinnunni.
Nú, þarna frammi í sandinum fæddist sú hugsun með
mér, að ég skyldi fara út í skipið með uppskipunarbáti. Ég
orðfærði þetta við Finnboga bróður, og hann kom mér á
framfæri við formanninn á Pétursey, Jón Gíslason á Norður-
Götum. Hann var ávallt með Pétursey í upp- og útskipun
á þeim árum. Jón tók máli mínu vel, og svo fékk ég að
fara upp í skutinn, en karlarnir ýttu og reru á flot. Sjór var
víst sem sagt dauður, sem kallað var, að minnsta kosti
fengum við engan hrakning. Það voru víst einhverjir fleiri
strákar með, sem langaði líka til að skoða hið framandi
skip. Skipsmennirnir á Pétursey reru rösklega fram að
skipinu. Ég horfði á skipið, sem stöðugt nálgaðist og skýrð-
ist og stækkaði, og innan stundar vorum við komnir út að
skipinu.
Þetta var þrímöstruð skonnorta með bundin segl við rá,
og bugspjóti.
Jón formaður lagði nú Pétursey að skútunni og skips-
menn hans gripu í band, sem var strengt með framhlið
skútunnar. Svo var farið að taka á móti vörum ofan í bátinn.
Mér var hjálpað um borð í skútuna, því að dálítið var hátt
upp í hana. Svo fór ég að skoða mig um. Ég hafði aldrei
fyrr á ævinni komið um borð í hafskip, aðeins skoðað
strandaðan togara, Ottó Friche, 1919.
Mér fannst margt að sjá, mörg stög og talíur upp um
■allan reiða, og svo var það lestin, þar unnu menn við að
leggja poka og kassa í stroffur, sem síðan voru halaðar
upp á handsnúinni vindu, sem tveir danskir menn sneru
án afláts.
Stýrimaðurinn stóð við lestarlúguna og skrásetti allt það,
er upp úr lestinni kom. Var hann aldraður maður á lágum
tréklossum og með kragaskegg. Aðra af áhöfn skipsins
sá ég ekki, þeir hafa sennilega verið undir þiljum. Á þil-
farinu var mikið af timbri. Voru menn að binda það [ flota,
sem síðan var varpað fyrir borð og hafðir aftan í uppskip-
unarbátunum og þannig róið með þá upp að sandi. Engin
yfirbygging var á skútunni, aðeins smákappar í lúkar og
káetu, stýrishjól var ekkert, aðeins stór sveif, sem talíur voru
festar í á bæði borð, þannig til reika voru seglskiþin áður
fyrr, og stóðu við stýri og kompás alvæddir sjómenn
þeirra tíma, hvernig sem viðraði, á milli landa og heims-
álfa. Mér fannst þetta mikið skip, og það var það í raun
og sannleika, komið yfir hafið á útmánuðum frá Kaup-
mannahöfn með alls konar vörur frá heildverslun Jakobs
Gunnlaugssen, en við hann skipti Halldór í Vík. Þessar
vörur, sem skipið færði að landi, áttu eftir að dreifast um
alla sýsluna, og síðastliðin fjörutíu ár hafði þannig gengið
til í Víkinni. Aðrar verslanir fengu sín vöruskip ár hvert á
Víkina, en það var fyrir mína daga og er því ekki til frá-
sagnar hér. Þetta var siðasta seglskútan með vörur til Víkur,
og nú var ég búinn að skoða hana í krók og kring. ,,Eva“ frá
Marsdal hét skipið, það var skráð stórum, hvítum stöfum
á afturstafn hennar, og það voru ósköpin öll, sem upp
úr skipinu kom af vörum, eða svo fannst okkur strákunum,
sem vorum að færa venslamönnum okkar hressingu.
Þegar ég var búinn að skoða mig um, fór ég svo í land
með Pétursey, og ég man, að ég var glaður í huga og
þakklátur Jóni á Götum fyrir að hafa flutt mig út í Evu.
Ég lagði svo gangandi úr Víkinni heimleiðis yfir Reynisfjall.
Það voru ekki þung spor og margt um að hugsa, sem fyrir
augu hafði borið þennan vordag.
Síðan þetta gerðist eru liðin fjörutíu og fimm ár. Margt
hefui1 breyst frá því, sem þá var, og ekki síst verslunar-
hættirnir. Nú koma ekki lengur vöruskip frá Kaupmanna-
höfn á Víkina, og engir bátar eru lengur til, sem hægt
væri að nota til uppskipunar, og gömlu mennirnir, sem
stóðu í þessu fyrrum, eru gengnir til feðra sinna. En vestur
í Skógum undir Eyjafjöllum geymist gamla skipið, Pétursey,
þar er það til sýnis í byggðarsafninu, leifar gamla tímans,
sem nú fyrirfinnst ekki iengur annars staðar en í hugum
þeirra, sem enn lifa og muna tímana tvenna í verslunar-
málum Mýrdælinga og raunar sýslunnar allrar.
Nú er allt orðið brúað og hlemmivegir um byggðirnar,
og það er eins og mönnum finnist, að svo hafi það alltaf
verið. Svona eru menn fljótir að gleyma því liðna.
Það eru um 50 ár síðan Jökulsá á Sólheimasandi var
brúuð. Þá var haldinn mannfagnaður við ána. Þorsteinn
Gíslason ritstjóri og skáld orti vígsluljóð við það tækifæri.
Þar segir hann meðal annars:
„Mundu erfiðið allt, og það aldanna stríð,
sem við ótamda strauma var háð.
Mundu sögu þíns lands, mundu að virða hvert verk,
sem ber vitni um íslenska dáð.
Þú sem síðar átt för yfir Sólheimasand,
og þú sérð engva hættu á leið.
Mundu fákinn sem fyrr stríddi öldunum I,
þar sem aurjaki á botninum skreið."
Erfiðleikar ferðalangsins voru miklir og hætturnar gífur-
legar fyrrum. „Drösull mátti ekki missa fóta" f flaumnum,
þá er yfir straumvötnin var farið.
Ég læt nú þessum þætti lokið, margt llfir og merlar (
huganum frá liðnum árum, svo sem þetta, sem ég
verið að færa [ letur í þætti þessum.
72