Æskan - 01.11.1979, Page 58

Undrabarnið Aljosha
Þetta gerðist í Tónlistarskólanum í Moskvu fyrir
nokkrum árum. Aljosha Panof settist (eða réttara sagt,
var settur) við nótnaborðið á risastóru orgeli. Brátt fyllt-
ust hvelfingar salarins af Bach-tónum. Þetta hélt áfram í
þrjár klukkustundir og engin leið var að fá tónlistar-
manninn til að hætta, þar til einhverjum datt í hug það
snjallræði að taka hljóðfærið úr sambandi og segja Al-
josha að það væri orðið þreytt.
Tónlistarmaðurinn var þá nýorðinn fjögurra ára. Nú er
hann bráðum sjö, og um hann er óhætt að segja, að
hann sé frábær tónlistarmaður.
Margir vísindamenn á sviði sálfræði, kennslufræði og
tónlistar hafa sýnt undrabarninu Aljosha Panof mikinn
áhuga. Fréttamaður APN fór á fund E. Iljenkof doktors í
heimspeki og lagði fyrir hann nokkrar spurningar.
— Þér hafið þekkt Aljosha Panof lengi. Þér hafið oft
heyrt hann leika á píanó margþætt tónverk eftir Beet-
hoven, Rachmaninof og marga fleiri . . . Það leikur víst
enginn vafi á því, að hér er um afar óvenjulegt og sjald-
gæft fyrirbæri að ræða?
— Já, ég hef þekkt Aljosha og fjölskyldu hans í u. þ. b.
3 ár og hef mikið hugsað um hann. Vissulega höfðu
Aljosha Panof.
fyrstu kynni mín af honum ámóta áhrif á mig og krafta-
verk hefði haft. ímyndið yður smástrák sem getur end-
urtekið hvaða tónverk sem er á píanó eftir að hafa heyrt
það einu sinni eða í mesta lagi tvisvar! Sama hvort það er
jass, sinfonía, píanóverk eða kórlag. Fjögurra ára að
aldri getur hann gert margt sem ekki er á færi allra at-
vinnutónlistarmanna. Einu sinni voru þeir feðgarnir í
heimsókn hjá mér. Ég setti þá á plötuspilarann „Valkyrj-
una“ eftir Wagner. Aljosha hlustaði af mikilli athygli. U. þ.
b. hálfu ári síðar bað ég hann, meira ígamni en alvöru, að
endurtaka þessa tónlist fyrir mig. Og hann gerði það! Að
sjálfsögðu gat hann ekki náð öllum smáatriðum þessa
afar flókna tónverks — það getur aðeins heil Wagner-
hljómsveit — en hann endurvakti allar helstu laglínurnar
á mjög nákvæman hátt, dró fram aðalatriðin og jafnvel
smáatriði, þar sem litlu puttarnir dugðu til. Og svo var að
sjá að þetta væri honum alls ekkert erfitt. Hann gefur sér
tíma til að lagfæra gleraugun á nefinu (Aljosha hefur frá
fæðingu haft mjög slæma sjón) og jafnvel líta í kringum
sig til að athuga hvort einhver sé að hlusta. Það var
skemmtilegt að fylgjast með því, hvernig hann færði sig
af öðrum enda nótnaborðsins yfir á hinn. Hendurnar
voru of stuttar, og hann náði ekki út á endana, stundum
gat hann notað olnbogann, í önnur skipti klappaði hann
saman lófunum. Tæknin kom af sjálfu sér! Ósjálfrátt
verður manni hugsað til Mozarts, eða Rachmaninofs.
— Þetta er því algjört kraftaverk. En nú skilst mér, að
þér trúið ekki á kraftaverk?
— Það er rétt. En hér er vissulega um að ræða sjald-
gæft, einstakt og óútskýranlegt fyrirbæri, ef miðað er við
venjulegar hugmyndir um eðli og listræna hæfileika.
Hafið þér aldrei furðað yður á þeirri staðreynd, að svo til
hvaða krakki sem er hefur mun betra vald á móðurmáli
sínu en meirihluti erlendra stúdenta, sem eru að bisa við
að læra þetta mál með aðstoð kennara? Við skulum
minnast þess, að f tónlistinni eru aðeins sjö hljóð, sem
eru uppistaðan í sérhverju tónverki, hvort sem það er
fúga eða hljómsveitarverk. Talað mál er miklu flóknara
að uppbyggingu. í því eru miklu fleiri reglur. Þess vegna
er sérhver krakki á aldrinum tveggja til fimm ára krafta-
verk, ekkert síður en Aljosha.
— Þetta hljómar undarlega: Ýmist er hann kraftaverk
eða hann er ósköp venjulegur . . . Svo virðist sem Al-
josha sé þá minni ráðgáta en hvaða krakki sem vera skal,
bara ef hann kann að tala?
— Þetta er mótsagnakennt, ég viðurkenni það. En
aðeins vegna þess að við byrjum ekki að hugsa um
,,kraftaverk“ mannssálarinnar fyrr en til sögunnar kemur
52