Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1916, Qupperneq 35

IÐUNNJ
235
Sólin og Siríus.
óðara sýna fram á, að oss verður nú meira ágengt.
Frásagan er fróðlegt alriði í sögn hinna sljörnufræð-
islegu uppgötvana.
Hinir ljómandi yfirburðir Siríusar yfir allar aðrar
sólsljörnur hafa orsakað það, að hann liefir verið
alhugaður með meslu nákvæmni frá fyrstu árunum
í sögu stjörnufræðinnar. Sérhver stjörnufræðingakyn-
slóð varði tíma og kröftum til þess að ákvarða ná-
kvæmlega afslöðu hinnar hjörtustu sólstjörnu á hirnn-
inum. Hinum mesta sæg af athugunum á afstöðu
Siríusar meðal stjarnanna hefir þannig verið lmigað
saman, og það hefir komið í Ijós, að Siríus hefir,
eins og margar aðrar sólstjörnur, það sem stjörnu-
fræðingar kalla eigin hreyfingu. Ef vér berurn
afstöðu Siriusar á lrimninum nú saman við afstöðu
hans þar fyrir 100 árum, þá er tveggja til þiig 'ja
mínútna (139 sekundna) munur á afstöðu hans nú
og fyrir 100 árum. I’elta er lítil stærð; hún er svo
lítil, að það er ekki að hugsa til að sjá hana með
berum augum. Ef vér gætuin nú séð himinninn, eins
og hann kom fyrir sjónir fyrir einni öld, þá mund-
unr vér enn þá sjá Siríus á hinum alkunna stað lians
vinstra megin við Oríon. Nákvæmasta augnamál
mundi tæplega leiða í Ijós á tveimur, eða jafnvel
þreniur eða fjórum öldum, að Siríus væri á hreyfingu,
en nákvæmni hádegishringsins1) (meridional circle)
gerir þessar litlu stærðir áþreifanlegar og veitir þeim
þeirra sönnu þýðingu. í stað þess að læðasl áfram
nieð hreyíingu, sem aldir geta ekki greint, rennnr
^iríus í augum stjörnufræðingsins hið hátignarlega
skeið sill með hraða, sem samsvarar stærð hans.
l'ó að liraði Siríusar sé yfir 200 mílur á minút-
Unn'. þá er hann stundum nokkuð meiri og slundum
nokkuð minni en meðalhraðinn. Fyrir stjörnufræð-
') -lónas Hallgrimsson: Úrsíns stjörnufrœöi, 105. bls.
■ðunn I.
16