Kirkjuritið - 01.09.1976, Síða 24

var á margan hátt mjög gott, og sögu-
lega séð, — stórmerkilegt blað. Frá
þeim tíma, sem hann var við lýði,
geymir hann fjölda margt merkilegt,
sem annars hefði verið glatað fyrir
langa löngu, og annað rangfært og
aflagað, eins og munnmælum hættir
svo oft til. Framfari, — þetta fyrsta ís-
lenzka blað er því ómetanlegt heimild-
arrit um sögu íslendinga vestan hafs
á fyrstu frumbýlisárunum.
Framfari varð skammlífur, — því
miður, — af honum komu aðeins út
2 árgangar. Voru 36 tbl. í þeim fyrra,
— og eitt aukablað, dagsett 7. sept.
1878. Síðari árgangurinn var 38 tbl. —•
það síðasta dagsett 30. jan. 1880. En
sérútgáfa, aukablað — og það allra
síðasta, er bar nafnið Framfari, — var
gefið út 10. apríl sama ár, — 1880, —
og var Sigtryggur Jónasson einn út-
gefandi þess.
Útgáfustaður blaðsins var alla tíð að
Lundi í Fljótsbyggð, Keewas í Nýja-
íslandi. —
Um Framfara hefir verið sagt, —
með miklum sanni að mínum dómi, að
þótt honum sé í sumu áfátt, þá sé
hann þó að ýmsu leyti með kjarnbeztu
blöðum, sem út hafa komið á íslenzku.
Og víst er um það, að hann mun þykja
æ merkilegri eftir því sem lengra líður.
— Það fer vart á milli mála, að hann
er eitt þarfasta og mesta happaverk ís-
lenzkrar þjóðrækni, er landar okkar
hafa unnið vestan hafs, — og það svo,
að vart verður metið sem skyldi. En
þrátt fyrir það getur sú hugsun hvarfl-
að að þeim, sem les hann í dag, að
þótt blaðið sé sómi minningu þeirra
manna, er það stofnuðu — og að því
stóðu, — og máske óbrotgjarnasti
182
bautasteinn landnámsins, þá sé það
eins víst og ekki, að deilumálin í ný-
lendunni hafi magnazt með mönnurn
við það, að sjá bituryrðin á prenti —
og vita þau lesin af löndum sínum í
tveimur heimsálfum.
Um endalok Framfara kemst vestur-
íslenzkur fræðimaður, Guðlaugur
Magnússon þannig að orði í grein, er
hann reit árið 1899 í Almanak Ólafs
Thorgeirssonar um landnámið í Nýja-
íslandi: „Deilur og flokkadrættir '
Nýja-íslandi út af nýlendumálum, trú-
málum og nærri öllu mögulegu, steyptu
blaðinu, eins og byggðinni að mesta
leyti, — en svo voru islendingar lík3
of fámennir í landinu til að halda upP'
blaði. Þannig leið hið fyrsta íslenzka
blað, sem stofnað var hérna megin
hafsins, undir lok.“
í lögum Prentfélagsins, sem prentuð
eru í 1. tbl. Framfara, er kveðið á um.
að blaðið skuli gefið út „islendingua1
í Nýja-islandi til menntunar, fróðleiks
og skemmtunar, — og til þess að við'
halda hinni íslenzku tungu í Vestur-
heimi." — Reyndin verður sú, —
trúmálin, — og þá einkum hinar hat-
römmu, áköfu trúmáladeilur, sem hóí'
ust um þessar mundir verða þar all'
mjög áberandi. — Og þess vegna hef'
ég fjölyrt svo um þessa fyrstu blaðaút'
gáfu íslenzku landnemanna, að Fram'
fari verður í reyndinni ekki síður má1'
gagn kirkju- og kristindómsmála en
annarra þátta — og veraldlegri, — sV°
sem landbúnaðar og fiskveiða, — '
landnemanna í Nýja-íslandi.
Auk blaðaútgáfunnar er mér kurm
ugt um aðeins 2 smárit, sem prentu
voru og gefin út af Prentfélaginu. a
meðan það var við lýði. — Annað eí