Kirkjuritið - 01.09.1976, Blaðsíða 73

akuryrkjubænda að kasta sæðinu fyrst
á troðinn akurinn og plægja það síðan
aiður í moldina. Hann hefur einnig
bent á, að í dæmisögunni um Týnda
soninn speglist arfsréttarreglur sam-
fiðar Jesú, þar sem eldri sonurinn
erfði föðurleifðina, en fékk ekki um-
ráðaréttinn fyrr en við fráfall föðurins.
Yngri sonurinn fékk þann arfshluta,
soni faðirinn ákvað, greiddan út. Enn
fremur má nefna ábendingu hans í
sambandi við dæmisöguna um Týnda
sauðinn, að enginn hirðir í Palestínu,
skilji eftir hjörð sína í reiðuleysi. Þegar
hifSirinn hefur taiið féð við nætur-
hyrgið, felur hann hjörðina í vörzlu
annarra fjárhirða, meðan hann leitar
f!/ndra sauða. Jeremias dregur fram
niö hefðbundna táknmál Gamla testa-
nrontisins og samtíðar Jesú, sem í
nrörgum dæmum gefur ótvírætt til
kynna, að myndum líkingamálsins er
ætlað að varpa Ijósi á m. a. samband
^oðs og manna og aðstæður manna
á síðustu tímum. Ég get ekki látið
öjá líða að vitna orðrétt í nokkrar lín-
Ur’ sem fremsti fræðimaður okkar
fima um líkingamál Jesú segir um lík-
ln9ar hans. Jeremias segir: „Líkingar
Jesú eru ekki — að minnsta kosti
ekki fyrst og fremst — listaverk. Þeim
er skki heldur ætlað að kenna almenn
9rundvallarsannindi í lífi Jesú, af al-
SJórlega sérstökum ástæðum og í ó-
yrirsjáanlegum aðstæðum. Yfirleitt,
nánar tiltekið oftast, er um baráttu-
ringumstæður að ræða, um réttlæt-
mgu, vörn, árás, jafnvel ögrun. Lík-
'ngarnar eru ekki eingöngu, en að
mestu, vopn. Sérhver þeirra krefst
jVars á staðnum.'1 Hér líkur tilvitnun.
eremias hefur jafnframt sýnt fram á
með sannfærandi rökum, að flest
myndorð, samlíkingar og líkingarorð
notar Jesús í fræðslu lærisveina sinna.
Það skal tekið fram hér, að sú
flokkun líkingamálsins í ræðum Jesú
í Samstofnaguðspjöllunum, sem hér er
notuð, er ekki úr Nýja testamentinu.
í Nýja testamentinu getur orðið dæmi-
saga, sem er þýðing á gríska orðinu
parabolé, þýtt myndræna framsetning,
sem getur staðið sjálfstætt, jafnvel
orðatiltæki (Lúk. 4:23, 6:39, Mark.
7:15), þó er orðið fyrst og fremst not-
að, þar sem atburðarás er lýst mynd-
rænt. Flokkun nútímafræðimanna (R.
Bultmann), sem við höfum notað hér,
er nauðsynleg til þess að ná tökum
á efninu. Þessi flokkun tekur að hluta
tillit til forms og lengdar og að hluta
tillit til þess, hvernig líkingamálið er
notað. Þessi flokkun felur í sér vissa
einföldun, mörkin milli flokkanna eru
ekki skýr. Til eru frásögur, þar sem
álitamál er, hvort telja beri þær dæmi-
sögur eða allegóríur. Slík frásaga er
dæmisagan um Vondu víngarðsmenn-
ina (Mark. 12:1—11). Það er ekki
fræðilega leyfilegt, að álykta annars
vegar út frá nútíma skilgreiningu um,
hvað sé hrein líking, og hins vegar að
flestar líkingar Jesú falla undir þá
flokkun, að svo hafi verið um allar
líkingar hans. Mannlegt atferli er oft-
ast margbrotnara en við viljum stund-
um vera láta.
En víkjum nú að dæmum, sem við
nefndum í upphafi þessa máls. Við höf-
um nokkrum sinnum getið dæmisög-
unnar um Týnda soninn (Lúk. 15:11—
32). Orðið dæmisaga er hér notað
um myndræna frásögn, sem lýsir ein-
stöku, sérstæðu tilfelli, þar sem mál-
231