Syrpa - 01.10.1919, Blaðsíða 61

S Y R P A
127
Þetta varcS undirstaSan acS stór-
Kcstlegum iðnaði, sem nú er rekinn
í stórum verksmicSjum og með
margbrotnum vélum. Tvö hundr-
uð og fimtíu miljón tvinnakefli eru
smíðuð árlega nú. Efnið í þau
væri nægur farmur í þrjú fimm
púsund smálesta gufuskip.
Maður er nefndur James Coats.
Hann 'hafði lært vefaraiðn af föð-
ur sínum og síðan verið í herþjón-
ustu í sex ár. Árið 1796 hætti
hann herþjónustunni og fór aftur
að gdfa sig við iðn sinni. Einu
sinni, er hann var á ferð í Lund'
únum., keypti hann kínverskt silki-
sial handa konu sinni. Vefnaðar-
aðferð sú, sem notuð var til að
búa til þesskonar sjöl, var þá óbekt
á Vesturlöndum. Coats fanst
mikið til um bað hve vel og fagur-
lega sjalið var ofið, og fór hann að
hugfis um, hvort ékki mundi mega
finna upp sömu aðferðina. Hann
gerði nú hverja tilraunina eftir
aðra, en hepnaðist ekki að ná
réttri áferð á vefnaðinum. Þá
komst hann áf tilviljun í kynni við
annan vefara, sem hét James
Whyte, og fóru þeir báðir að
brjóta heilann um þetta. Eftir
sex mánuði voru þeir búnir að
finua upp aðferð ti'l að vefa silki-
sjöl, sem jöfnuðust á við beztu
kínversk sjöl; og þar sem þeir voru
þeir einu, sem þektu aðferðina,
urðu 'þeir brátt auðugir.
Aðal leyndardómurinn í silki-
sjalavefnaðinum var það að fá
hæfilegan snúð á silkiþráðinn. Fé-
lágið, sem bjó þráðinn til, komst 1
stór skuldir. Coats keypti hluti í
félaginu og komst þiinnig að
leyndarmálinu. En þetta varð
aftur til þess, að hann byrjaði að
gefa sig við því að búa til sauma-
tvinna, og árið 1826 bygði hann
litla verksmiðju í Ferguslie á Skot-
landi.
Verksmiðja þessi stendur enn í
dag, en hún er nú aðeins örlítili
hluti af risavöxnu iðnfyrirtæki, er
þar hefir vaxið upp. Uppruna-
lega var þar aðeins ein smá og ó-
ifullkomin gufuvél með tólf hesta
afli^ en nú er vélaaflið marg-þús-
undfalt við það. Þrjátíu þúsund
verkamenn vinna þar nú í stað
hinna upprunalegu sex.
Þegar James Coats féll frá, tóku
synir hans þrír, James, Peter og
Thomas, við af honum. James
varð stjórnandi verksmiðjunnar,
Peter kaupmaður og Thomas var
vélfræðingur.
Bræðurnir unnu saman og iðn-
fyrirtæki þeirra tók afarmiklum
framförum. Einkum óx eftir"
spurnin eftir tvinna mjög í Banda-
ríkjunum, og um 1840 voru þrír
fjórðu hlutar tvinnans, sem spunn-
inn var í verksmiðju þeirra, fluttur
til Ameríku. Þeir afréðu því að
reisa aðra verksmiðju í Banda-
i'íkjunum. Gerðu þeir það með-
fram til þess að komast hjá því að
gjalda innflutningstoll á tvinna
þeim, sem þangað var seldur.
Fjórði bróðirinn, sem Andrew hét,
var settur til þess að stjórna Ame-
ríkuverksmiðjunni, sem var bygð
í Pawtucket í Rhode Island ríkinu.
Þetta var aðeins byrjunin á enn-
þá rneiri útbreiðslu. Seinna voru
vei'ksmiðjur settar á stofn í Can-
ada, Brazilíu, Mexico og Portúgal.
Hið núverandi Coats félag er
samsteypa mairgra félctga. 1896
sameinaðist Coats félagið Clarks
félaginu og þremur öðrum skozk-
um félögum, og höifðu þau öll
saman höfuðstól, sem nam tíu
miliónum sterlingspunda. Síðast-
liðið ár var ágóðinn 3,360,000
pund, en mest af þessari feikna
upphæð kom frá verksmiðjum fé-
lagsins erlendis. Samt er heims-
markaðurinn á Bretlandi og Ir-