Eimreiðin - 01.10.1924, Page 64

376
RITSJÁ
EIMREIÐIN
var til. Hún er því enganveginn hentug sem kenslu- eða skólabók, nema
þá fyrir háskóla, og hann er ekki nema einn á landinu. En sem handbók
er hún mjög mikils virði fyrir alla þá, sem unna samanburðarmálfræð
og Iangar til að vita um uppruna orða og orðmynda, sögu þeirra og
aldur. Hefur höf. til hægðarauka fyrir þá, er í slíkt vilja hnýsast (03
þeir eru máske ekki allfáir til á íslandi), við beygingar hinna íslenzku
orða jafnframt sett beygingar sömu orða í öðrum skyldum forntungum,
og eins í upptalningum víða rakið uppruna orða jafnvel yfir í aðra mála-
flokka, sem standa fyrir utan germanska málaflokkinn. Er í þessu óneit-
anlega mikill fróðleikur fólginn, þó maður geti stundum tæplega varist
þeirri hugsun, að hér sé um ofhleðslu að ræða, og sumt tekið með, sem
miklu fremur eigi heima í orðabók fyrir samanburðarmálfræði en í kerfis-
bundinni orðmyndafræði.
Hin mikla tilhneiging höf. til samanburðar við önnur mál virðist og
stundum hafa leitt hann á glapstigu í beygingarfræðinni, svo að hann
hefur (líklega vegna samanburðarins) látið freistast til að velja mjög
óheppileg beygingardæmi. Þannig hefur hann í § 286 valið orðið dagr
sem beygingardæmi, orð, sem einmitt beygist óreglulega í íslenzku og þvi
með engu móti mátti velja. Því sem bevgingardæmi má að eins nota orð,
sem beygjast algerlega reglulega. Afleiðingin kemur þegar í ljós í § 288.
Þar segir, að eins og dagr beygist: alfr, almr, askr, arfr o. s. frv. Nú
heitir dagr í þgf. degi, og samkvæmt því ættu hin orðin að heifa í þgf-
elfi, elmi, eski, erfi o. s. frv. Þetta gerir auðvitað ekki mikið til fyrir
íslendinga, sem þekkja beyginguna. Þá getur þetta ekki vilt. Þeir sjá að
eins, að reglan er röng. En fyrir útlendinga, sem kynnu að vilja nota
bókina, gæti þefta orðið mjög bagalegt. Og þar sem heyrst hefur, að til
stæði, að bókin yrði þýdd á ensku, gæti slíkt val á beygingardæmi sem
þetta orðið til mikils baga.
Annars er þetta ekki neitt einsdæmi með óheppileg beygingardæmi í
bókinni. Þannig er í § 826 sunr (sonr) haft sem beygingardæmi og í §
228 segir, að svo beygist meðal annars Bárðr'), Þórðr, Völundr. Þar
sem nú „sonr“ heitir í þgf. eint. syni og í nf. flt. synir, ættu þessi nöfn
samkvæmt reglunni (að minsta kosti í augum útlendings) að heita í þgf-
eint. Bærði, Þœrði, Völyndi og í nf. flt. Bærðir, Þœrðir, Völyndir. En
þó nú hljóðvarpinu sé slept, þá munu fáir kannast við, að þessi nöfn
1) Þar sem ritdómur þessi á að birtast í alþýðlegu tímariti, nota ég
ávalt almenna stafsetning, þó höf. brúki önnur rittákn í bók sinni.