Eimreiðin - 01.07.1927, Blaðsíða 102

294
RADDIR
EIMREIÐIN
VIÐBJÓÐUR. Eitl af því, sem fundiÖ hefur verið síðustu bók Halldórs
Kiljans Laxness, Vefarinn mikli frá Kasmir, til foráttu, er það, að hún skýri
frá viðbjóðslegum efnum. Hann' hefur þar meðal annars leitt oss fyrir sjónir
baráttuna í lífi oflátungsins Steins Elliða, sem er altaf öðru hvoru á
flótta undan ábyrgð lífsins og kastar loks syndum sínum upp á guð al-
máttugan og arma kaþólsku kirkjunnar, en rekur ástmey sína og barns-
móður, einmana og yfirgefna, út á stræti ókunnrar borgar. Ameríski rit-
höfundurinn Sinclair Lewis hefur nýlega ritað skáldsögu, sem heitir Elmer
Gantry, þar sem því er meðal annars lýst, hvernig þrír þorparar mis-
þyrma presti einum. Prestur þessi hafði látið í ljós andúð sína gegn ramm-
trúarstefnu (Fundamentalism) sumra kirkjufélaga í Ameríku. Er það aðal-
orsök árásarinnar. Þorpararnir fara með hann út í sveit, og misþyrma hon-
um þar á hinn hryllilegasta hátt. frski rithöfundurinn Patrick McGill lýsir
í bók sinni, The Rat-Pit, æfiferli írskrar stúlku, sem er ein af þeim
ógæfusömu sálum þessarar ógæfusömu jarðar, er aldrei virðast eiga sér
nokkurrar viðreisnar von frá vöggu til grafar. Tólf ára gömul er hún
tekin að þræla, til þess að halda lífinu í sér og veikri móður sinni, og
til þess að þær geti goldið prestinum sínum skatt til íbúðarhúss, sem
hann er að reisa, svo að þær verði ekki fyrir reiði heilagrar kirkju!
Seinna er hún ein verkakvenna þeirra, sem þræla á skozkum búgörðum.
Meðan hún dvelur á einum þeirra, er hún véluð af syni búgarðseigandans,
ungum spjátrung með fagurgala um mannréftindi og jöfnuð á vörunum,
en lausung og lítilmensku heimsmannsins í hjartanu. Stúikan verður
barnshafandi og elur barnið hjá miskunsamri æskuvinkonu í einu af
skuggahverfum Qlasgow-borgar. Til þess að halda lífinu í barninu, neyð-
ist írska stúlkan til þess að taka upp skækjulifnað, slíkan sem um sex-
tán þúsund stúlkur í Glasgow einni stunda, með því að hvergi er vinnu
að fá. En þessi ömurlega fórn móðurkærleikans kemur ekki að haldi.
Barnið deyr og móðirin legst veik. Eftir miklar þrautir Iosar dauðinn
hana úr rottudíki þessa jarðneska lífs.
Þetta eru aðeins þrjú dæmi af mörgum, sem sýna ríka tilhneigingu
rithöfunda nútímans til þess að leiða það fram í dagsljósið, sem vekur
ömurleik, viðbjóð, skelfingu í hugum iesendanna. Þeir eru raunhyggju-
menn. Rómantíkin með tíbrár sínar og hyllingar er þeim fjarri skapi.
Hitt er annað mál, hvern réft sorinn eigi á sér í bókmentunum, enda
þótt sannur sé. Um það má deila í það óendanlega og eins um hitt,
hvað sé í raun og veru sori. Hvorugt þetta verður nokkurntíma leyst til
fullnustu, meðal annars af því, að það fer eftir aldarfari hvað menn kalla