Eimreiðin - 01.07.1927, Síða 103

eimreiðin
RADDIR
295
sora og hvað mikið þarf til að vekja hjá oss viðbjóð og hrylling. Það
eru ekki ýkjamargir mannsaldrar síðan, að það þótti eins og hver annar
sjálfsagður hlutur að sjá menn hengda og hálshöggna. Nú eru slíkir at-
burðir ekki lengur taldir mentuöum mönnum samboðnir, — nema auð-
vitað þegar hernaðaræðið grípur þjóðirnar.
Það er ekki hægt að loka augunum fyrir því ömurlega í lífinu. Og
það er álls ekki holt heldur. En sumir rithöfundar nú á tímum virðast
kosta kapps um að hlaða upp sem mestu af því, sem vekur viðbjóð Ies-
andans, án þess að hafa annað markmið með því en að sýna mönnum
sorann. Þetfa er enginn vandi, og því síður er þetta list. Hver óvalinn
skriffinnur getur matreitt fyrir læsan, lítt hugsandi lýð, með því að smyrja
nógu miklu af óhróða á frásögn sína. En það er öðru nær en að alt,
sem skeður í skúmaskotunum, sé boðlegt efni til birtingar. Og það er
síður en svo, að almenningur hafi unað og gagn af öllu því, sem auðugt
ímyndunarafl getur fóstrað af ömurlegum myndum. Rithöfundurinn verð-
ur að forðast margt viðfangsefnið af því að það er leiðinlegt, en hann
þarf engu síður að forðast margt viðfangsefnið af því að það vekur
viðbjóð. Lifandi meðvitund um rétta notkun alls þess, sem viðbjóð vek-
ur, er einn hyrningarsteinninn undir allri menningu og allri list.
í augum hins skygna er lífið fult af dásemdum, — en líka fult af
grimd. Heill þeim höfundi, sem sýnir oss undirheima til þess að forða
oss frá þeim, kennir oss að dæma þá rétt, vekur í oss krafta til að koll-
varpa þeim. En sá höfundur, sem hefur yndi af því að dvelja við hið
lægsta í manneðlinu, aðeins til þess að gera bók sína enn meira æsandi
og útgengilega á markaðinum, hann hefur brugðist hlutverki sínu.
Eg vona að mönnum sé það ljóst, að þótt þessum orðum sé valið
orðið viðbjóður að fyrirsögn, felur það hvorki í sér Iast né lof um þá
tegund bókmenta, sem gerð er hér að umtalsefni. Lífið er svo oft fult af
viðbjóði, eins og það er stundum fult af unaði. Enginn rithöfundur getur
lokað augunum fyrir þessu. Saurugar athafnir eða orð er oft svo nátengt
lífinu, að í hugum fjöldans vekur þetta litla athygli. En það er skylda
bókmentanna að opna augu fólksins, vekja andúðina gegn því sauruga
og lága, gera Iíf mannanna að lofsöng fegurðarinnar. Það er hlutverk
listamannsins og hins helga manns. — Það er hlutverk skáldsins.
Sv. S.