Eimreiðin - 01.07.1931, Síða 118

318
RITSJÁ
EIMREIDIN
bókum sínum skilið sálarlíf hermannanna rétt. Einkum hafi hann gert
of mikið úr því, hve nærri þeir hafi tekið sér hernaðinn og manndrápin.
Hernaðarsinnarnir, þeir sem enn blása að glæðum hatursins og vilja
koma af stað styrjöld að nýju, hvenær sem tækifæri býðst, hafa borið
höfundinum á brýn, að hann sé með bókum sínum að veikja hetjuhug
æskulýðsins og hlaða veiklyndinu Iofköst. En þetta er auðvitað hin mesta
fjarstæða. Bækur Remarques eru aðeins lifandi og sönn Iýsing á ógnum
stríðsins, hörmungum þeim, sem hermennirnir urðu að þola, og afleið-
ingum þeirra hörmunga á sálarlíf þeirra. Höfundurinn gerir þetta lát-
laust, opinskátt og vægðarlaust, án þess að Ieyna lesandann nokkru eða
reyna á nokkurn hátt að gylla hernaðinn með fölskum lýsingum á aett-
jarðarást og skyldum við föðurlandið. En það er líka einmitt af þessum
framangreindu ástæðum, að bækur hans eru þau áhrifamestu sóknarrit
gegn hernaðarandanum, sem út hafa komið síðan ófriðnum mikla lauk.
ÁRBÓK HINS ÍSLENZKA FORNLEIFAFÉLAGS 1930-1931.
Að þessu sinni flytur Árbók Fornleifafélagsins langa og ítarlega grein
eftir Mafthías fornmenjavörð Þórðarson um manngerða hella í Arnessýslu
og Rangárvallasýslu. Er hellunum lýst nákvæmlega og fylgja myndir af
sumum þeirra. Eins og mörgum mun kunnugt, héldu þeir því fram
Brynjólfur heitinn á Minna-Núpi og Einar Benediktsson, að sumir þess-
ara manngerðu hella mundu vera til orðnir fyrir landnámstíð. Brynjólfur
heitinn á Minna-Núpi taldi líklegt, að sumir hellanna væru eftir papa,
munka þá hina írsku, sem hér dvöldust fyrir Iandnámstíð. Ritaði Brynj-
ólfur um þetfa á árunum 1902—1905. En haustið 1905 ritar Einar Bene-
diktsson um sama efni („Fjallkonan", 6. okt. og 13. okt. 1905') og telur
suma hellana gerða af Irum, mörgum öldum áður en norrænir menn
fluttust hingað til Iands. Einnig gefur hann í skyn, að hann hafi í einum
hellinum fundið rómverskf letur frá 4. öld eftir Krist; á einum stað
standi skýrt höggvið S. I. G. IV, sem geti verið skammstafað: „Seculo
Jesu Generationis Quarto", o. s. frv. En Matthías Þórðarson gefur þá
skýringu, að upphafsstafir þessir muni vera frá 17,—18. öld, sennilega
skammstafað mannsnafn. Yfirleitt telur höfundur rök þeirra Brynjólfs frá
Minna-Núpi og Einars Benedikfssonar fyrir því, að hellarnir séu til orðnir
fyrir Iandnámstíð, harla veigalítil, hellarnir muni vera miklu yngri en það.
Auk þessarar ritgerðar flytur Árbókin grein um Saurbæ á Hvalfjarðar-
strönd, Iýsingu á Saurbæjarlandi og örnefnum þar, eftir Magnús Thor-
lacius, og þrjú bréf frá Sigurði Guðmundssyni málara til Jóns Sigurðs-
sonar forseta, með skýringum eftir Matthías Þórðarson. Þá er grein eftir
Svein alþm. Ólafsson í Firði: Kirkjulækur, Ásmundarstaðir, Kirkjuból.
Eru þar færð rök að því, að jörðin Kirkjuból í Norðfirði muni áður
hafa heitið Kirkjulækur. Þjóðsögnin um það, hvernig hinn forni kirkju-
staður Norðfjarðar, Ásmundarsfaðir, eyðist og kirkjan flyzt að Skorra-
1) Áriö 1918 ritaöi hann og á dönshu bóh um máliö: >'Thules Beboere-.