Eimreiðin - 01.07.1953, Page 16

168
UPPHAF ERKISTÓLS 1 NIÐARÓSI
EIMREIPltf
Brimastóll hafði oft stutt keisara í deilunum við páfastólinn-
Páfi launaði nú Brima-erkibiskupi lambið gráa og stofnaði
erkistól í Lundi árið 1103 og lagði undir hinn nýja stól öU
Norðurlönd, en þau höfðu áður lotið Brimum. Páfi virðist i
þessu máli, og öðrum hafa farið eftir hinni fornu íómversku
stjórnmálareglu: divide et impera — deildu og drottnaðu.
Fyrst vængstýfði hann Brima-erkibiskup með stofnun hins
nýja erkistóls í Lundi. Seinna varð ljóst, að dönsk utanríkis-
pólitík og þar með einnig Lunds-erkistóll hölluðust um of a
sveif með hinum voldugu nágrönnum, Hohenstaufa-keisurunum
þýzk-rómversku. — Þá var erkistóllinn í Lundi lamaður með
stofnun hinna nýju erkistóla í Niðarósi og Uppsölum.
Curían eða páfahirðin hefur vafalaust álitið, að hinir smán
erkistólar yrðu þjálli og ósjálfstæðari en þeir stóru. Einnig var
lítil hætta á því, að hinir nýju erkibiskupar fengi stuðning hinna
gömlu erkistóla eða veittu þeim brautargengi, því að auðvitað
var nokkur rigur milli hinna nýju og gömlu erkibiskupsdæma-
Erkistólarnir í Brimum og Lundi endurtóku líka sí og æ kröfur
sínar til yfirráða yfir kirkjum þeirra landa, sem lotið höfðu
valdi þeirra til foma. Stofnun hins nýja erkistóls í Niðarósi var
þvi að allverulegu leyti þáttur i baráttu páfastólsins og keisarans
um heimsyfirráðin.
Um miðja 12. öld réðu þrir konungar fyrir Noregi samtímis-
Voru þeir sjmir Haraldar gilla. Var einn þeirra, Ingi að nafnú
skilgetinn, en hinir, sem hétu Sigurður og Eysteinn, voru frillu-
synir. Fjöldi lendra manna eða aðalsmanna studdi Inga konung:
og töldu þeir hann einan réttborinn til ríkis.
Þá gerðust þau nýmæli, að forystumenn norsku kirkjunnar
tóku í fyrsta skipti virkan þátt í stjórnmálunum og studdu
flokk Inga.
Merkileg vakningarhreyfing, sunnan úr Evrópu, hafði borizt
alla leið norður til Noregs með Cisterciensamunkunum, reglu
hins heilaga Bernharðs af Clairvaux.
Cisterciensarnir stofnuðu klaustur í nánd við Björgvin og
Osló á hinrnn fimmta tug tólftu aldarinnar. Þeir voru ákafir
forvígismenn páfastólsins, og með eldmóði sínum hrifu þeii'
norsku kirkjuna með sér og vöktu hana til dáða.
Stuðningsmenn Inga konungs reru að því öllum árum, að stofn-