Eimreiðin - 01.07.1953, Blaðsíða 48

200
INDVERSKAR BÓKMENNTIR
EIMBEIÐIN
(Dögun) og Ratri (Nótt). Svo eru til loftguðir, eins og Indra,
Rudra og Parjanya, og jarðguðir, eins og Agni og Soma. Enn
eru svo lægra settir himinguðir, svo sem Matarisvan, sem á að
hafa flutt eldinn af himnum ofan til jarðarbúa, eins og Prome-
þeifs í grísku goðafræðinni, vatnaguðir og skóga o. fl., o. fl.
Sumir söngvarnir í Rigveda eru söguljóð í samtalsformi, drama-
tískir þættir, táknræn ljóð, gátur og spásagnir. AUir eru þeir
undir ákveðnum bragarháttum, alls um 15 að tölu, og ortir á
hinni fomu tungu, sanskrít.
Brahmana-fræðin eru skýringarrit hinna lærðu presta Hindúa
um helgisiði og notkun þeirra í sambandi við fórnarhátíðirnar.
Þessi rit eru mestmegnis í óbundnu máli. Goðsagnir og helgi-
sagnir, heimsfræði margs konar og frásagnir af guðum og gyðj'
um er fyrirferðarmikill þáttur í þessum ritum, en hin elztu þeirra
er það fyrsta, sem ritað er á sanskrít í óbundnu máli.
Eins konar viðbætir Brahmana-fræðanna eru Aranyakas-ritin
eða Skógar-textarnir svonefndu. Sennilega er heitið komið af þvl>
að rit þessi hafi haft að geyma of leyndardómsfullt efni til þess
að vera lesin heima í húsum og þorpum, heldur hafi verið farið
með þau út í einveru skóganna og þau lesin þar og ígrunduð.
Rit þessi eru dulfræðilegs og táknræns eðlis og eru nokkurs konar
milliliður milli Brahmana-ritanna og Upanisad-ritanna, án þess
að greint verði glögglega mörkin. Upanisad þýðir eiginlega setu
lærisveins við fætur meistara síns og trúnaðar-samræðu þeirra-
Bæði Skógar-textarnir og Upanisad-ritin voru áður nefnd einu
nafni Vedanta, þ. e. lokarit Veda-bókanna eða endir þeirra.
Nálega 200 Upanisad-rit hafa varðveitzt til vorra daga. Efni
þeirra er trúar- og heimspekilegs eðlis og háspekilegar skýringar>
lýsingar á fómarsiðum, ástatöfrar og alls konar særingar og und-
ur til að beita gegn fjandmönnum og sjúkdómum og til þess að
sigrast á þeim. Þau flytja djúpsæja heimspeki, sem er túlkuð a
fögru skáldskaparmáli og skírskota bæði til tilfinningar og skyn-
semi lesenda. Frá þeim eiga hin mörgu heimspekikerfi Indlands
rætur sínar að rekja. Heimspekistefnur frá þeim hafa borizt til
annarra þjóða og landa og gætir til dæmis í dultrú Persa, dul-
fræðilegri túlkun Neo-Platónistanna á logos-kenningunni og 1
kenningum kristnu dulfræðinganna Eckharts og Taulers og 1
heimspeki Þjóðverjans Schopenhauers á 19. öld.
Önnur megingrein hinna fornu indversku bókmennta, við hliðina
á trúar- og heimspekiritum Veda-, Brahmana-, Upanisad-bókanna
og fleiri slíkum, eru sagnljóðaritin, og er hinn mikli, þjóðleg1