Eimreiðin - 01.10.1953, Page 14

250
VALTÝR A GRÆNNI TREYJU
eimreiðin
fari fram hjá því í annál sínum, að minnast á þetta, eftir að það
var upplýst orðið, að hér hafði hent alvarlegt dómslys. Og þegar
það er athugað, að Pétur er enn sýslumaður langa hríð, en síðan
Guðmundur sonur hans og enn Páll sonur hans í þessari sýslu,
þá er kannske ekki að furða, þótt eigi sjáist mikið eftir af dóma-
fari í þeim málum, sem snerti báða Valtýana, en ekki hægt að
minnast á þann seinni nema að upplýsa allt um hinn fyrri.
Það er því enginn furða, þótt Pétur sýslumaður hliðri sér hja
því að minnast á þessa atburði, er hann samdi annál sinn, auk
heldur það, að öll sagan hafi þá verið orðin stærri í hans vitund
en annarra manna, að hann hafi kannske verið búinn að vita það
líka, að sá seinni Valtýr hafi verið saklaus af lífi tekinn. Því það
er svo á þessum tímum og hafði lengi verið og var enn lengi, að
menn deyja ekki nema að skrifta fyrir presti sínum, játa syndir
sínar, og hafi einhverjir haft morðið á Símoni á samvizkunni
og síðan dómsmorð tveggja manna, er ekki ólíklegt að þeir hafi
viljað létta því af sér, er öllu var lokið, en prestur bundinn þagnar-
skyldu fyrir guðs skuld. Páll Guðmundsson, mágur Péturs sýslu-
manns, varð prestur í Vallanesi 1772 og gat fengið að vita sann-
leikann, en síðan orðið helzt að ráðum að rugla sögusagnir af
þessum atburðum, fyrir utan það að geyma ekki heimildir og þegja
sem fastast. Lýtur þetta að því, sem enn verður sagt.1)
Næst er þá að athuga söguna, eins og hún er skráð, hversu
hin einstöku atriði hennar fá staðizt, og verður þar fyrst fyrir
saga Eyjólfsstaða. Fyrir miðja 17. öld býr á Eyjólfsstöðum Páll,
sonur Björns sýslumanns Gunnarssonar á Burstarfelli, og þarf
eigi að efa það, að hann hafi átt jörðina, enda er hún höfðingja-
setur, og talin ein bezta jörð á Fljótsdalshéraði. Árið 1681 er
getið um eigendur og ábúendur í einni heimild. Árið 1703 búa
þar Árni, sonur Páls, þá 65 ára að aldri, f. 1638, og Páll sonur
hans, 37 ára gamall. Með Páli dvelur Ragnhildur Árnadóttir, 20
ára gömul, sem eflaust er systir hans af síðara hjónabandi Árna
Pálssonar, en sú kona hans er þá 49 ára gömul og getur ekki
1) Pétur Þorsteinsson minnist ekki á fjölda stórtíðinda, er skeðu a
þeim tíma, sem hann reit annál sinn, t. d. dulsmál tveggja kvenna, sem
sluppu þó tiltölulega vel, sauðaþjófnað, tveim sinnum, innbrot og þjófn-
að i verzlunarbúðir í Vopnafirði, allt í sýslu hans, skriðuhlaup á bas
einn á Austurlandi, þar sem farast 7 menn, að annarra annála sögu,
og nú veit enginn hver verið hefur, þingsvitnið um trébrúna á Jökulsá,
og svo tildrögin að dauða Guttorms tengdasonar hans, er varð af elt-
ingarsökum við „sakamann", og er sú saga bæði sönn og ósegjandi, eins
og sagan af Valtý á grænni treyju.