Eimreiðin - 01.10.1954, Síða 19

eimreiðin
UM LISTSKÖPUN FYRR OG NO
251
Listamaðurinn á þá ekkert lengur til að gefa fólkinu, því sjálfur
er hann andlega blásnauður maður. Þar sem göfgi hjartans er
Riyrt og grafin, er jörðin í eyði og tóm og myrkur yfir djúp-
unum.
Listin er komin í ógöngur og langt frá upprunalegum tilgangi
sinum. Þetta er ömurlegt, en því miður satt, þótt ekki sé til
sóma evrópskri menningu. Vér skelfumst af villimennsku mið-
aldanna, er vér lesum um, að rannsóknarrétturinn hafi kvalið
lífið úr tugþúsundum manna. En vér skelfumst ekki á sama
hátt gagnvart vorri eigin öld, vorum vitræna, jökulkalda heimi,
sem sendir í dauðann á vígvöllunum milljónir manna á bezta
aldri, ásamt milljónum annarra varnarlausra borgara heima
fyrir.
Ekkert tímabil í sögu mannkynsins hefur verið öllu óheppi-
legra fyrir listarstarfsemi en það, sem nú lifum vér á. Flótti
h'á náttúrlegum lifnaðarháttum hefur leitt til þess, að menn
hafa glatað næmi sínu á fegurð og skilningnum á því, sem er
náttúrlegt. Fyrir sjónum hins sjálfselskufulla verður allt um-
hverfið ljótt og kalt. Kærleikurinn opnar oss hliðin að ríki feg-
urðarinnar. Þetta getur hver og einn gengið úr skugga um
sjálfur, svo sem þegar hann verður ástfanginn í fyrsta sinn.
Hinn óeigingjarni kærleikur, sem kristnin boðar, birtir oss
háleitar andlegar fegurðaropinberanir. Efnishyggjan nær aldrei
dýpra en að yfirborði hlutanna.
Listþróunin hefur orðið neikvæð, færzt í yfirborðslegt, abstrakt
form, frá því að vera djúpstæð tjáning á andlegum verðmætum
og sálrænu starfi. Lífið, eins og það opinberast fyrir innri sjón-
um vorum, hefur horfið úr málaralistinni, en eftir orðið aðeins
útflúr, sem er ekkert listaverk í sjálfu sér. Sérhæfingin var áður
aðeins tæki, en hefur aldrei fyrr en nú orðið að takmarki í
listinni. En á meðan lifandi og hugsandi mannverur byggja
þessa jörð, hlýtur takmark listarinnar ávallt að vera að lýsa
sjálfu lífinu og undrum þess.
Gervimennskan á þessari efnishyggjuöld, sem vér lifum á,
hefur þó þrátt fyrir allt gert listinni nokkurt gagn. Hún hefur
skýrt sjónarmiðin bæði í sálfræðilegum og tæknilegum skiln-
ingi. Ég vil í stuttu máli rekja þetta nánar, einkum hina eðli-
iegu afleiðingu af hinum svokölluðu ismum í listum, en þeir