Eimreiðin - 01.10.1954, Síða 21

eimreiðin
UM LISTSKÖPUN FYRR OG NÚ
253
enn nýr ismi, deplapentið, „pointisminn“. Málarinn Gauguin,
sem var franskur að faðerni, en móðirin Kreóli frá Perú, átti
Upptökin að „exotismanum“, sem var frumleg stefna og ósvikin
hjá honum, en óeðlileg og afskræmisleg hjá fylgjendum hans,
sem öpuðu hana eftir honum. Hin rólega, háttbundna hrynjandi
i evrópskri list smitaðist af ringulslegri og duttlungafullri hrynj-
andi, stafandi frá hugarfari frumstæðra, hálfvilltra þjóðflokka.
Einkum hafa þessi villimannlegu tryllingsöfl náð tökum í danz-
°g tónlist Evrópu upp á síðkastið og svipt hana fyrri hreinleik
°g tign. Myndlist negranna hefur haft sín áhrif á málara eins
og Picasso, munurinn er aðeins sá, að hjá negrunum eru töfra-
áhrifin langtum sterkari en hjá þeim, sem reyna að apa eftir
þeim.
I expressionismanum náði sjálfslægur (egocentriskur) hugs-
Unarháttur málarans hámarki sínu. Mannlegri hégómagirnd og
sjálfsdýrkun var þar gefinn laus taumurinn. Menn tefldu ekki
eingöngu um það að verða öllum öðrum fremri, heldur einnig
una það, hver gæti komizt lengst í því að umturna öllum góð-
um og gildum reglum og kasta öllum erfðavenjum í listinni
á glæ. Þetta átti að heita dirfska og uppreisnarhugur, og menn
voru upp með sér af öfuguggahættinum. Afleiðingin varð sú, að
listin, sem samkvæmt eðli sínu lýtur föstu skipulagi og ögun,
hefur lent út í upplausn og stjórnleysi, sem enn er ekki séð
fyrir endann á hvert muni leiða. Sjálfsdýrkun og sérgæði getur
aldrei aukið á fegurðarskynið, heldur deyfir það þvert á móti
og jafnvel drepur með öllu, eins og ótal dæmi sanna.
Sem afturkast gegn upplausninni bæði í gerð og rýmd mál-
Verka kom svo „kúbisminn“, sem ekki leggur áherzlu á að
skapa hornrétt form með beinum línum, eins og almennt er
talið, heldur hitt: að sýna föst og ákveðin form með hjálp þriðju
víddarinnar og rýmdarinnar í málverkinu. Síðan varð „fútúr-
isrninn" til, list framtíðarinnar, sem afleiðing keppninnar um
öfgarnar, þar sem hver reynir að verða öðrum meiri. Því næst
komu þeir, sem þóttust skyggnir, með „surrealismann“, list
hins yfirnáttúrlega, sem varð þó aldrei yfirnáttúrlegri en það,
að einkenni efnishyggjunnar duldust ekki. Glundroðinn var nú
orðinn svo mikill, að nú var kominn tími til að snúa aftur til
hins einfalda og barnalega, enda kom nú fram í listinni ný