Tímarit lögfræðinga - 01.07.1956, Blaðsíða 11

aÖgerða, fyrst og fremst verið hafður í liuga, enda var
ekki farið á þeim tíma að hora eftir heitu vatni eða gufu
hér á landi. Þess ber þó að geta, að í athugasemdum við
12. gr. frumvarps meiri hluta Fossanefndarinnar, er skir-
skotað til náma. En samkvæmt námulögunum nr. 50/1909,
sem enn eru í gildi, virðist byggt á þeirri reglu, að námu-
réttindi fylgi landareign þeirri, sem málmar eða málm-
blendingar eru í. Gæti skírskotun þessi bent til þess, að
hiti neðan jarðar hefði verið hafður í liuga. Það skiptir í
sjálfu sér ekki miklu máli, hvort svo liefur verið eða eigi,
því að síðan hafa verið sett um þetta skýrari ákvæði.
Aðallagaboðið um það efni, sem liér er rætt, eru lög
nr. 98 frá 1940 um eignar- og notkunarrétt jarðhita.
1 1. gr. þeirra laga er mælt: „Landareign liverri fylgir
réttur til umráða og hagnýtingar á hverum og laugum
(jarðhita), sem á lienni eru, þó með takmörkunum þeim,
sem lög þessi ákveða“.
1 3. gr. laganna segir, að landeiganda sé rétt að hag-
nýta sér hveri og laugar, eins og honum þykir bezt henda
til lieimilisþarfa, framleiðslu og iðnaðar.
1 4. gr. segiir, að ef landamerki liggi um hverasvæði
þannig, að einhver hluti hveragufunnar eða loftsins eða
laugarvatns liggi svo í landareign tveggja eða fleiri land-
eigenda, að ekki verði aðskilið, þegar hagnýtt er, þá skuli
skorið úr því með mati, hvern hlutfallslegan rétt hver
jörð hefur til jarðhitaorkunar.
Þá segir svo i 6. gr.: „Landeigandi má ekki undanskilja
landareign sinni jarðhitaréttindi, nema með sérstöku leyfi
ráðherra.“ Enn fremur er mælt, að um sölu jarða, er jarð-
hitaréttindi fylgja, fari eftir ákvæðum laga nr. 55 frá
1926, þó þannig, að ríkissjóður hafi forkaupsrétt, að þeim
aðilum frágengnum, sem hann er veittur með þeim lögum.
1 7. gr. er gert ráð fyrir þvi, að hvera- og laugaorka
hafi verið tekin eignarnámi. Almenn eignarnámsheimild
jarðhitaréttinda er liins vegar ekki i lögunum. Var hún
þó upphaflega í frumvarpinu, en var felld niður sam-
137