Tímarit lögfræðinga - 01.12.1987, Blaðsíða 30

Verði starfslok með þeim hætti sem greinir í fjórum fyrstu tilvikun-
um skal kjósa umboðsmann að nýju til fjögurra ára með sama hætti og
áður er getið. Um frávikningu umboðsmanns gilda sérreglur og verða
þær því gerðar að umtalsefni hér.
Umboðsmanni verður vikið úr starfi ef „tveir þriðju“ hlutar þing-
manna samþykkja það. Var lagafrumvarpinu breytt í þetta horf í með-
ferð Alþingis því að samkvæmt því gat „meirihluti sameinaðs þings“
vikið umboðsmanni úr embætti. Auk þess var beinlínis tekið fram í
frumvarpinu að með meirihluta væri átt við meira en helming allra
alþingismanna.
1 frumvarpinu 1973 sagði hins vegar að umboðsmaður yrði sviptur
starfi ef „sameinað þing samþykkir með tveimur þriðju hlutum
greiddra atkvæða". 1 athugasemdum sagði að um væri að ræða sömu
reglu og í norsku lögunum sem þætti eðlilegri en danska reglan þess
efnis að meiri hluti þjóðþingsins gæti svipt umboðsmann starfi. 1
athugasemdum með frumvarpinu að lögunum segir hins vegar um
þetta ákvæði að eðlileg sé sú regla að meiri hluti allra alþingismanna
geti vikið umboðsmanni úr embætti. Sé það sami háttur og ríki í Dan-
mörku og í samræmi við þá skipan að umboðsmaðurinn sæki umboð
sitt beint til Alþingis eins og það er skipað hverju sinni. Var þannig
gert ráð fyrir því að samræmi væri á milli kjörs umboðsmanns og frá-
vikningar hans. Eins og áður segir var þessu breytt í meðförum Al-
þingis af ástæðum sem ekki koma fram í lögskýringargögnum. Það
er því ekki alveg ljóst hvað átt er við með tveimur þriðju hlutum þing-
manna í þessu sambandi. Sé tekið mið af frumvarpinu 1973 gæti þetta
þýtt tvo þriðju hluta greiddra atkvæða í sameinuðu þingi en sé litið
til frumvarpsins að lögunum eins og það var gæti merkingin verið
tveir þriðju allra þingmanna og þá væntanlega við atkvæðagreiðslu
í sameinuðu þingi. Sýnist bein orðskýring ákvæðisins leiða til þeirrar
niðurstöðu. Hefði Alþingi að ósekju mátt taka af vafa í þessu efni.
1 lögunum segir ekkert um það hvaða ávirðingar geti leitt til brott-
vikningar úr embætti og leiðbeiningu um það er ekki að finna í lög-
skýringargögnum. Sama máli gegnir t.d. um það hvort áminning sé
nauðsynlegur undanfari frávikningar, hvort aðeins sé um að ræða frá-
vikningu fyrir fullt og allt eða hvort brottvikning um stundarsakir geti
komið til og hvort umboðsmaður nyti þá biðlauna. Að svo vöxnu máli
verður að ætla að réttarstaða umboðsmanns sé a.m.k. ekki lakari en
annarra opinberra starfsmanna skv. starfsmannalögum (1. 38/1954),
en eðlilegt hefði verið að taka af vafa í þessum efnum vegna sérstöðu
umboðsmanns miðað við aðra embættismenn hins opinbera.
252