Tímarit lögfræðinga - 01.12.1987, Blaðsíða 34

„að hafa með höndum launuð störf“ þannig að honum beri að segja
lausu því embætti sem hann hefur á hendi. Vegna skorts á lögskýr-
ingargögnum er ekkert unnt að fullyrða í þessum efnum. Það ákvæði
1. mgr. 13. gr. að umboðsmaður eigi rétt til biðlauna í þrjá mánuði er
hann lætur af starfi sker ekki heldur úr um þetta efni. Því er þó ekki
að neita að það kann að þykja tæplega samræmanlegt a.m.k. anda lag-
anna að umboðsmaður haldi fyrra starfi sínu þar sem með því getur
hæglega skapast hætta á hagsmunaárekstrum. Þess skal aðeins getið
að lokum, þótt engan veginn sé um sambærileg tilvik að ræða, að það
væri ekki óeðlilegt að sams konar regla yrði látin gilda um umboðs-
mann og ríkisstarfsmann sem hverfur úr starfi til þess að gerast að-
stoðarmaður ráðherra, en skv. 14. gr. 1. 73/1969 um Stjórnarráð Is-
lands á slíkur maður rétt á að hverfa til fyrra starfs síns eða annars
eigi lakara.
5. Valdbærni (upphaf 2. gr. og 3. gr.)
„Hlutverk umboðsmanns er að hafa í umboði Alþingis eftirlit með stjórnsýslu ríkis og
sveitarfélaga ..." (upphaf 2. gr.).
„Því aðeins fjallar umboðsmaður um stjórnsýslu sveitarfélaga að um sé að ræða ákvarð-
anir sem skjóta má til ráðherra eða annars stjórnvalds ríkisins." (3. gr.).
Skv. þessu hefur umboðsmaður eftirlit með stjórnsýslu ríkisins en
því aðeins með stjórnsýslu sveitarfélaga að um sé að ræða ákvarðanir
sem sæta stjórnsýslukæru til handhafa miðstjórnarvalds. Eftirlitsvald-
ið nær til landsins alls og er því valdbærni umboðsmanns ekki sett stað-
arleg takmörk. Á hinn bóginn eru málefnaleg valdmörk hans annars
vegar „stjórnsýsla ríkis“ og hins vegar þau stjórnsýslumálefni sveitar-
félaga sem sæta kæru til miðstjórnar.
Hvorki í lögunum né greinargerð með þeim er nánar að því vikið
hvað átt er við með „stjórnsýslu ríkis“. Skv. orðanna hljóðan gæti því
verið um að ræða alla þá stjórnsýslu sem fer fram á vegum hins opin-
bera, þ. á m. Alþingis og dómstóla. Ljóst er að umboðsmanni er ætlað
að hafa eftirlit með hvers konar starfsemi framkvæmdarvaldshafa.
Spurning er hins vegar hvort ætlun löggjafans hafi verið að vald um-
boðsmanns næði einnig til stjórnsýslu Alþingis og dómstóla. Að því
er dómara varðar beinist athygli fyrst og fremst að stjórnsýslustörf-
um sýslumanna og bæjarfógeta og að þeim þætti í störfum Alþingis
sem ekki lýtur beint að meðferð þingmála, fyrst og fremst starfsemi
skrifstofu þingsins. Því er þetta nefnt hér að í frumvarpinu 1973 voru
eftirlitsvaldi umboðsmanns sett ákveðin takmörk í 6. gr. þess svo-
hljóðandi: „1. I ríkiskerfinu eru eftirtaldar stofnanir skildar undan
256