Tímarit lögfræðinga - 01.12.1987, Blaðsíða 42

muni reynast að fullnægja þessu ákvæði ef það ætti að skiljast bókstaf-
lega. Verður sú skoðun látin í ljós að hér hafi verið gengið of langt að
því er starfssvið umboðsmanns varðar, en e.t.v. má einnig túlka ákvæð-
ið svo að það sé eins konar varnagli honum til handa komi upp vafi um
heimildir hans að öðru leyti.
VII. MÁLSMEÐFERÐARREGLUR
Ákvæðum laganna um meðferð umboðsmannsmála má skipta í þrjá
meginþætti: I fyrsta lagi rétt umboðsmanns til þess að krefjast upp-
lýsinga, í öðru lagi heimild umboðsmanns til þess að óska þess að vitna-
leiðslur fari fram og í þriðja lagi rétt þess sem kvörtun beinist að til
þess að tala máli sínu.
1. Upplýsingaréttur (1. og 2. mgr. 7. gr.)
„Umboðsmaður Alþingis getur krafið stjórnvöld um þær upplýsingar sem liann þarfn-
ast vegna starfs síns, þar á meðal getur hann krafist afhendingar á skýrslum, skjölum,
bókunum og öðrum gögnum sem mál varða. — Umboðsmaður getur ekki krafist upp-
lýsinga er varða öryggi ríkisins inn á við eða út á við eða utanríkismál er leynt skulu
fara nema með leyfi ráðherra þess sem í hlut á.“ (1. og 2. mgr. 7. gr.).
Skv. þessu er umboðsmanni veittur víðtækur réttur til þess að krefj-
ast upplýsinga og gagna enda hefur hann ríka þagnarskyldu skv. 8.
gr. laganna. Ákvæði frumvarpsins 1973 voru þó enn víðtækari en 1.
mgr. 8. gr. þess hljóðaði svo: „Umboðsmaður Alþingis á heimtingu
á að stjórnvöld láti honum í té alla tiltæka vitneskju sem hann þarfnast
til að vinna starf sitt, svo sem með afhendingu skýrslna, skjala, bók-
ana o.s.frv.“
I athugasemdum við 7. gr. laganna segir að víðtæk heimild umboðs-
manns til að krefja stjórnvaldshafa um upplýsingar sé nauðsynleg til
þess að lögin nái tilgangi sínum. Upptalningin í 1. mgr. 7. gr. á þeim
gögnum sem umboðsmaður getur krafið stjórnvaldshafa um gefur
nokkra hugmynd um hversu víðtækur upplýsingaréttur hans er. I gróf-
um dráttum felst í honum að umboðsmaður getur krafið stjórnvalds-
hafa um öll gögn sem hann þarfnast í starfi sínu enda varði þau málið
sem til úrlausnar er. Helst er álitaefni hvort hann geti krafist vinnu-
gagna stjórnvaldshafa sem notuð hafa verið til undirbúnings ákvörð-
unar en til slíkra gagna var 8. gr. frumvarpsins 1973 ætlað að ná.
Þegar litið er til hinnar almennu takmörkunar á upplýsingarétti skv.
lögunum miðað við frumvarpið 1973 og þess að ekki er minnst á slík
264