Tímarit lögfræðinga - 01.12.1987, Page 43

vinnugögn í athugasemdum með frumvarpinu að lögunum, svo sem var
í greinargerð með frumvarpinu 1973, má ætla að tilgangurinn hafi ver-
ið sá að upplýsingarétturinn skv. lögunum næði ekki til slíkra gagna.
Þessi niðurstaða er þó engan veginn örugg því að í athugasemdum
við 8. gr. er vikið að þagnarskyldu varðandi vinnugögn en þar getur
verið um mistök að ræða svo sem nánar er vikið að í IX. kafla hér á
eftir. í þessu sambandi er rétt að benda á að í lögin var ekki tekið
upp ákvæði 9. gr. frumvarpsins 1973 þar sem sagði að umboðsmaður
skyldi hafa frjálsan aðgang að skrifstofu, vinnustað, þjónustustofn-
un eða öðru húsnæði stjórnvaldshafa og hverri þeirri starfsemi sem
verksvið hans tæki til. Hér var um mjög víðtæka heimild að ræða sem
rétt er að vekja athygli á vegna þess að sums staðar, t.d. í Danmörku,
hefur starf umboðsmanns beinst í æ ríkara mæli að því að hafa eftirlit
með ýmsum stofnunum hins opinbera, svo sem dvalarheimilum, fang-
elsum, sjúkrahúsum o.s.frv. I greinargerð með frumvarpinu 1973 sagði
um þetta ákvæði að umboðsmaður gæti skoðað skrifstofur og gögn
sem þar eru, embættisbækur og skjöl, og tekið sýnishorn úr þeim.
Einnig gæti hann heimsótt dvalarheimili, fangelsi, spítala o.s.frv. og
kynnt sér stjórn stofnunar og aðbúnað vistmanna. Um ákvæðið giltu
annars vegar sömu sjónarmið og um rannsókn mála, vettvangsgöngu
o.s.frv., en hins vegar gæti umboðsmaður notað heimildina til almenns
aðhalds þar eð vitneskjan um að von gæti verið á heimsókn hans veitti
aðhald. Þótt sambærilegt ákvæði hafi ekki verið tekið upp í lögin þarf
ekki að vera loku fyrir það skotið að umboðsmaður framkvæmi slíkar
athuganir af sjálfsdáðum í skjóli ákvæðis 5. gr. laganna en um það
ákvæði segir í athugasemdum að umboðsmaður geti tekið til könn-
unar „ákveðið ástand innan stjórnsýslunnar“.
Ákvæði 2. mgr. 7. gr. laganna um takmörkun á þessum upplýsinga-
rétti umboðsmanns er ekki eins víðtækt og ákvæði 8. gr. frumvarpsins
1973 þar sem sagði að upplýsingaréttur umboðsmanns sætti þeim tak-
mörkunum sem taldar eru upp í 2. tl. 125. gr., 2. og 4. tl. 126. gr. 1.
85/1986 og 94. gr. 1. 74/1974. Orðalag 2. mgr. 7. gr. laganna er hins
vegar hið sama og gildir um vitnaskyldu í 2. tl. 126. gr. 1. 85/1936. Er
því freistandi að ætla að í undanþágunni felist hið sama og í þessu
ákvæði einkamálalaga, að breyttu breytanda, þótt það sé ekki bein-
línis tekið fram í greinargerð með lögunum.
2. Vitnaleiðslur (3. mgr. 7. gr.)
„Umboðsmaður getur óskað þess að dómari kveðji mann fyrir dóm til að bera vitni um
atvik sem máli þykja skipta. Um vitnaleiðsluna skal farið eftir reglum laga nr. 74/1974,
265