Tímarit lögfræðinga - 01.02.1995, Blaðsíða 15

skilyrðum uppfylltum, sbr. 4. mgr. 152. gr. sömu laga eins og hún varð með
6. gr. laga nr. 38/1994. Þá gilda takmarkanir á áfrýjun opinberra mála hafi
ákærði ekki sótt þing í héraði, eða ef ákærða hefur hvorki verið ákveðin
frelsisskerðing né sekt eða eignaupptaka, sem er hærri en áfrýjunarfjárhæð
einkamála, skv. 150. gr. laga nr. 19/1991, sbr. 10. gr. laga nr. 37/1994. Hæsti-
réttur getur þó heimilað undanþágu, sbr. 3. mgr. sömu greinar, þegar sérstakar
ástæður mæla með því.
Hafi mál verið dæmt án þess að stefndi í einkamáli sæki dómþing getur
hann ekki áfrýjað máli, sbr. 4. mgr. 96. gr. laga 91/1991. í þess stað má hann,
sbr. 137. gr. laga nr. 91/1991, óska eftir endurupptöku máls fyrir sama dóm-
stóli til venjulegrar meðferðar. Þetta er rökstutt með því að sá dómstóll hafi
ekki áður fjallað um kröfur og málsástæður stefnda, þar sem þær hafa ekki
verið lagðar fyrir hann, en dómstólar í einkamáli skulu dæma mál á grundvelli
þess sem aðilar leggja fyrir þá. Vegna þess tíma, er þegar hefur farið í mál
að þessu loknu, verður þessum málum skv. 142. gr. laga nr. 91/1991 ekki
skotið til Hæstaréttar nema rétturinn heimili það sérstaklega.
Þær takmarkanir eru einnig á málskoti til Hæstaréttar að framburðir aðila
og vitna í opinberu máli verða ekki endurmetnir, sbr. c. lið 147. gr. laga nr.
19/1991, sbr. 7. gr. laga nr. 37/1994. Þetta þýðir að segi í héraðsdómi að fram-
burður sé trúverðugur verður Hæstiréttur að miða sína úrlausn við að svo sé.
Munnleg sönnunarfærsla hefur í raun ekki verið endurtekin fyrir Hæstarétti,
enda þótt heimild hafi verið í lögum til þess, sbr. nú 3. mgr. 157. gr. laga nr.
19/1991, sbr. 17. gr. laga nr. 37/1994. Þetta verður eftir síðustu lagabreytingar
ekki gert nema Hæstiréttur mæli svo fyrir og yrði líklega helst gert ef afla
þyrfti sérfræðiálits. Þó að Hæstiréttur hafi þannig ekki hlýtt á framburði hefur
það ekki aftrað réttinum frá því í einstaka máli að endurmeta sönnunargildi
þeirra. Lögfræðingar hafa verið í vafa um hvort dómstóli sé heimilt samkvæmt
grundvallarreglum um milliliðalausa málsmeðferð að meta sönnunargildi
framburða sem hann hefur ekki hlýtt á. Reynt var að leysa þessa örðugleika
með þeim lagabreytingum sem urðu með lögum nr. 37/1994. Þótt Hæstiréttur
endurskoði ekki samkvæmt þeim lögunt trúverðugleika framburðanna verður
rétturinn þó að segja til um hvort sök telst sönnuð eða ekki með framburð-
unum metnum af héraðsdómi. Telji Hæstiréttur hins vegar að niðurstaða hér-
aðsdóms um sönnunargildi munnlegs framburðar kunni að vera röng svo ein-
hverju skipti um úrslit máls, getur rétturinn fellt héraðsdóm og meðferð máls
í héraði úr gildi í þeim mæli að munnleg sönnunarfærsla geti farið fram aftur
og leyst verði úr máli að nýju, sbr. 5. mgr. 159. gr. laga nr. 19/1991, sbr. 19.
gr. laga nr. 37/1994.
IV. UM NORRÆNAN RÉTT
Hérlendis er það Hæstiréttur íslands einn, sem sinnir öllu því hlutverki áfrýj-
unardómstóla, sem lýst er hér að framan. Mál getur aðeins hlotið meðferð
dómstóla tvisvar sinnum, nema það sé endurupptekið á einhverju stigi þess,
9