Tímarit lögfræðinga - 01.02.1995, Blaðsíða 96

Hæstaréttardómar 1982, bls. 1141.
M og K hófu óvígða sambúð um mitt ár 1973 og bjuggu saman þar til í janúar
1977 að þau slitu samvistum. Meðan á sambúðinni stóð unnu þau bæði fyrir launum
utan heimilis og fengu fé að láni. M hlotnaðist og nokkur arfur, en K tók út sparifé
sitt. Meðan þau voru í sambúð keyptu þau íbúð og bifreið. Sýnt þótti að fé beggja
hefði gengið til kaupanna beint eða óbeint, þótt ekki yrði séð með vissu hversu
mikið hvor um sig lagði fram. Yrði því að telja að eignir þessar hefðu orðið sameign
þeirra þó að þær væru skráðar á nafn M. Með hliðsjón af tekjum aðila á sam-
búðartímanum og annarri fjáröflun og þegar litið var til yfirlýsingar M þar sem
hann viðurkenndi að K ætti sinn hlut í búinu til jafns á við sig, en afturkallaði
reyndar við aðilayfirheyrslu fyrir dómi, þótti mega við það miða að eignarhlutdeild
aðila í hinum umdeildu eignum væri jöfn. í sératkvæði tveggja dómenda sagði að
málsaðilar hefðu búið í óvígðri sambúð í um það bil 3 1/2 ár, hefðu haft góðar
tekjur á þessum tíma og fest fé í eignum þeim sem um væri deilt. Til þeirra hefði
einnig verið varið erfðafé M og sparifé K, svo og lánsfé sem hvort um sig hefði
aflað. Ekki væri í ljós leitt hversu miklu framlög hvors þeirra M og K til eigna-
myndunar hefðu numið, en telja yrði eignimar sameign og eignarhlutdeild jafna.
Hér er svo kornið að Hæstiréttur í heild er kominn að þeirri niðurstöðu,
þótt rökstuðningur dómenda sé ekki á einn veg, að sambúðaraðilar öðlist sjálf-
krafa hlutdeild í þeim eignum sem til verða á þeim tíma sem sambúð varir,
en sérstaklega sé metið hverju sinni hver hlutdeild hvors um sig sé. Fjárskipti
sambúðarfólks verða þá með áþekkum hætti og hjóna. Einungis einn dómari
er nú eftir úr upphaflegum meiri hluta, sem dæmdi „ráðskonukaup“, og svo
er að sjá sem hann beygi sig fyrir hinum nýja meiri hluta. Hér er dæmi um
hvernig dómaframkvæmd breytist með því að skiptir um dómara.
Annað dæmi urn þróun af þessu tagi er það hvemig ábyrgðarreglan í 88.
gr. umferðarlaga nr. 50/1987 hefur orðið til.
I 13. gr. laga nr. 21/1914 um notkun bifreiða sagði þetta:
Hljótist slys eða tjón af notkun bifreiðar, annaðhvort beinlínis af akstri hennar eða
af því að hestur vegfaranda fælist, eða á annan svipaðan hátt, er sá, sem ber ábyrgð
á bifreiðinni, skaðabótaskyldur, nema sá, sem fyrir slysinu eða tjóninu varð, eða
einhver þriðji maður, hafi orðið valdur að slysinu eða tjóninu af ásettu ráði eða
með vítaverðri óvarkárni, eða uppvíst verður að slysið hlaut að vilja til, þrátt fyrir
þá aðgæzlu og varkámi, sem ökumanni er skylt að gæta.
Framanskráð regla gildir þó ekki um slys eða tjón á fólki eða varningi, sem bifreiðin
flytur, nema ræða sé um bifreið, sem er til afnota fyrir almenning gegn borgun. Að
öðru leyti fer um skaðabótaskyldu fyrir slik slys eða tjón eftir almennum reglum.
í 14. gr. er svo mælt að eigandi bifreiðar sé skaðabótaskyldur samkvæmt
13. gr., en bótaskylda færist á þann sem notar bifreið í heimildarleysi.
Allt meginefni þessarar reglu var áréttað í 34. gr. bifreiðalaga nr. 23/1941.
Hér er ekki vikið frá sakarreglunni, en sönnunarbyrði snúið við sem leiddi
90