Tímarit lögfræðinga - 01.02.1995, Síða 28

Guðrún Erlendsdóttir:
INNRI STARFSEMI HÆSTARÉTTAR ÍSLANDS
i.
Æðsta dómsvald í íslenskum málum var í öðru landi allt frá því er Jámsíða
var lögtekin 1271-1273. Samkvæmt Þingfararbálki Jónsbókar átti konungur og
„bestu menn“ æðsta dómsvald íslenskra mála. Voru málin lögð undir ríkisráð til
úrlausnar, fyrst hið norska og síðar hið danska. Þannig vai' framkvæmdin allt
þar til Hæstiréttur Danmerkur var stofnaður 1661. Konungur varð forseti Hæsta-
réttar og tók sjálfur þátt í dómstörfum fyrst í stað. Við afnám einveldisins í
Danmörku 1849 afsalaði konungur dómsvaldinu úr hendi sér og var það lagt til
Hæstaréttar Danmerkur. I sambandslögunum 1918 var mælt svo fyrir, að Hæsti-
réttur Danmerkur skyldi hafa á hendi æðsta dómsvald í íslenskum málum, þar
til Island kynni að ákveða að stofna æðsta dómstól í landinu sjálfu. Það var gert
með lögum nr. 22/1919, og var Hæstiréttur íslands settur í fyrsta sinn 16. febniar
1920 í Hegningarhúsinu við Skólavörðustíg í Reykjavík, þar sem áður var bæjar-
þingsstofan. Lauk þá hálfrar sjöundu aldar útivist æðsta dómsvalds í landinu.
Samkvæmt 54. gr. laga nr. 22/1919 náði dómsvald Hæstaréttar íslands ekki til
mála, sem stefnt hafði verið til Hæstaréttar Danmerkur fyrir gildistöku laganna.
Síðasti dómur Hæstaréttar Danmerkur í íslenskum málum var kveðinn upp 29.
nóvember 1921, eða næstum tveimur árum eftir stofnun Hæstaréttar Islands.
Hæstiréttur var til húsa í Hegningarhúsinu við Skólavörðustíg þar til hann
flutti í dómhúsið við Lindargötu í ársbyrjun 1949.
n.
I fyrstu lögunum um Hæstarétt voru ákvæði um skipun dómsins, hæfisskil-
yrði dómara, atkvæðagreiðslu og annað, sem snerti starfsemi hans. Þessi
ákvæði hafa tekið nokkrum breytingum frá þeim tíma, og mun ég hér á eftir
gera nokkra grein fyrir þeim breytingum og innri starfsemi réttarins. Hér er
22