Tímarit lögfræðinga - 01.02.1995, Page 37

Einn hinna fyrstu fimm dómara, Halldór Daníelsson, var nýlega látinn og
Kristján Jónsson dómstjóri lést tveimur árum síðar. Ólafur Lárusson prófessor
gegndi starfi hæstaréttardómara frá andláti Halldórs Daníelssonar til dauða
Kristjáns Jónssonar. Eftir það voru dómarar Hæstaréttar þrír um árabil. Með
þessum lögum var einnig gerð sú breyting, að dómarar skyldu kjósa sér forseta
úr sínum hópi til ekki skemmri tíma en eins árs í senn. Slík kosning átti þó
ekki að fara fram, á meðan þáverandi dómstjóri sæti í embætti.
Með lögum nr. 111/1935, sbr. lög nr. 112/1935, var ákveðið, að Hæstarétt skip-
uðu að nýju fimm dómarar, en þeir skyldu þó aðeins vera þrír, þangað til fé yrði
veitt í fjárlögum til ijölgunar dómurum. Þá var sagt, að eigi mætti dóm setja
með færri dómendum en þremur, og skyldi með konunglegri tilskipun kveðið á
um, hvenær dóm mætti setja með fimm dómendum. Slík tilskipun var aldrei
gefin út. Þótt ríkisstjóminni hafi á hverju ári frá þessu verið heimilað í fjárlögum
að veija fé úr landssjóði til launagreiðslu tveggja dómara til viðbótar, var
heimildin ekki notuð fyrr en vorið 1945, er dómumm var að nýju fjölgað í fimm.
Hæstaréttardómurum var fjölgað í sex með lögum nr. 42/1973, sbr. lög nr.
75/1973. Fimm dómarar skyldu skipa dóm. Þó var heimilt, að þrír dómarar
dæmdu í einkamálum, ef úrslit máls voru hvorki mikilvæg frá almennu sjón-
armiði né vörðuðu sérstaklega mikilvæga hagsmuni aðila, og í opinberum
málum, ef refsing, sem legið gat við broti, var ekki þyngri en varðhald eða
tveggja ára fangelsi. Rétturinn átti sjálfur að ákveða, hversu margir dómarar
og þá hverjir skipuðu dóm í máli.
Með lögum nr. 24/1979 var dómurum ljölgað í sjö. Fyrirkomulag um skipt-
ingu í fimm og þriggja manna dóma var efnislega svipað. í kærumálum áttu
þó að sitja þrír dómarar, nema alveg sérstaklega stæði á. Þá var ákvæði þess
efnis, að dómurinn gæti ákveðið, að sjö dómarar sætu í dómi í sérlega mikil-
vægum málum.
Enn var dómurum fjölgað með lögum nr. 67/1982 og nú í átta. Rýmkuð
var heimild til þess, að þrír dómarar skipuðu dóm í opinberu máli, þar sem
þá tilhögun mátti nú viðhafa, ef refsimörk voru bundin við sektir, varðhald
eða fangelsi allt að sex árum í stað tveggja áður. Þá var sagt, að dómarar
skyldu taka sæti í dómum eftir röð, sem ákveðin væri með almennri reglu. í
ákvæði til bráðabirgða var dómsmálaráðherra heimilað að setja árin 1982 og
1983 samkvæmt tillögum Hæstaréttar tvo til þrjá dómara til viðbótar hinum
reglulegu dómurum allt að sex mánuði hvort ár. Þessi heimild var nýtt þannig,
að árið 1982 voru settir þrír dómarar í þrjá og hálfan mánuð en árið 1983
þrír dómarar í sex mánuði.
Með lögum nr. 91/1991 var enn rýmkuð heimild til þriggja manna dóms í
opinberu máli, þar sem refsimörk voru færð úr sex í átta ára fangelsi. Síðasta
fjölgun dómara við Hæstarétt var svo gerð með lögum nr. 39/1994, er dómarar
urðu níu. Þá var heimilað, að einn dómari skipi dóm í máli, ef kærður er úr-
skurður, sem snertir rekstur máls í héraði, kærumálið er skriflega flutt og það
varðar ekki mikilvæga hagsmuni. Hæstiréttur á eftir sem áður að ákveða
31