Tímarit lögfræðinga - 01.02.1995, Side 93

Með þessum dómi lögleiddi hann í reynd e-lið 3. mgr. 6. gr. mannréttinda-
sáttmálans og felldi jafnframt úr gildi 3. tl. 139. gr. laga nr. 74/1974 um með-
ferð opinberra mála, þar sem sagði að til sakarkostnaðar teldist meðal annars
skjalaþýðingar og dómtúlkun og að nokkru leyti 141. gr. þar sem svo er mælt
að ákærði skuli greiða sakarkostnað ef hann er sakfelldur fyrir það brot eða
þau brot sem honum er sök á gefin.
7.4 Hægfara breytingar á dómaframkvæmd
Dómstólar hverfa iðulega frá fordæmi án þess að beint sé hægt að benda á
tiltekinn dóm sem marki þáttaskil. Slíka þróun má merkja í dómum sem lúta
að fjárskiptum vegna slita á óvígðri sambúð.
Hæstaréttardómar 1954, bls. 577.
M og K hétu hvort öðra eiginorði 1. maí 1942 og hófu sambúð sem stóð til 30.
september 1948. Eignuðust þau tvö böm. K taldi M hafa slitið festum að tilefnis-
lausu og krafði hann bóta fyrir ráðspjöllin, sbr. 3. gr. laga nr. 39/1921. Ekki þótti
sannað að M ætti aðallega sök á festaslitum, svo að bótakröfu var hafnað. Hins
vegar þótti hæfilegt að M greiddi K 15.400 krónur fyrir vinnu hennar á heimilinu
og var þá haft í huga að M virtist hafa lagt til fæði, klæði og húsnæði.
Eftir því sem næst verður komizt er þessi dómur hinn fyrsti þar sem dæmd
eru „ráðskonulaun" vegna sambúðarslita, en hér verður einnig að hafa í huga
að þau M og K höfðu stofnað festar.
Hæstaréttardómar 1963, bls. 41.
M og K höfðu stofnað festar og búið saman frá því í júní 1957, en slitu sambúð í
ágúst 1960. K taldi sig hafa orðið sameiganda að íbúð sem þau höfðu byggt 1959
í því skyni að hún yrði framtíðarheimili þeirra, enda hafi þau bæði lagt fé til hennar.
Ekki töldust nægar sannanir fyrir því að K hefði öðlazt eignarrétt að hluta í fast-
eigninni og því ekki rétt til hluta söluandvirðis hennar. Hins vegar bæri K laun fyrir
störf sín í þágu heimilis þeirra M frá 1. júní 1957 til 1. september 1960, samtals
39 mánuði. Þar sem K hafði unnið fyrir sér og haft tekjur og auk þess með einka-
eyðslu hennar í huga þóttu laun hennar hæfilega ákveðin 35.000 krónur.
Hér eru stofnaðar festar og hafin sambúð sem síðan slitnar. Ekki var talið
sannað að K haft öðlazt eignarrétt í íbúð sem þau reistu, en henni bæri „ráðs-
konulaun“ fyrir störf í þágu heimilis meðan sambúðin hafi staðið.
Hæstaréttardómar 1964, bls. 843.
K var fædd 31. janúar 1878 og fluttist til Vestmannaeyja 1912. Arið 1920 kom hún
sér upp litlu íbúðarhúsi og 1924 fluttist M, fæddur 12. júlí 1885, til hennar í íbúð-
87