Tímarit lögfræðinga - 01.02.1995, Side 98

færi út af kantinum ef ekki væri farið því varlegar, enda væri ekki upplýst að neitt
hafi verið sett undir kantinn til að slétta brautina er hjólið fór eftir, og megi telja
það alvanalegt að steinar kastist þannig frá bifreiðum sem eru á ferð. Var T sam-
kvæmt þessu talinn bera ábyrgð á rúðubrotinu. í dómi Hæstaréttar sagði hins vegar:
„Það er alkunna, að þess háttar hætta af steinkasti getur stafað af akstri bifreiða,
þegar þeim er ekið eftir vegi, þar sem möl eða lausir steinar eru fyrir. Eðlilegast
er, að ábyrgðarmaður bifreiðar samkvæmt 1. og 2. mgr. 35. gr. laga nr. 23/1941
beri ábyrgð á tjóni sem bifreið veldur með slíkum hætti, þó að ökumanni verði ekki
metið slysið eða tjónið til sakar. Má því á það fallast, að áfrýjandi [T] beri fébóta-
ábyrgð á tjóni stefnda".
Hér setur Hæstiréttur reglu um hlutlæga ábyrgð eiganda (eða umráðamanns)
eða þess sem notar bifreið í heimildarleysi á tjóni eins og því sem hér varð.
Niðurstaðan er rökstudd með því að þetta sé „eðlilegast“, eða með öðrum
orðum í samræmi við eðli máls. Samkvæmt ákvæðum bifreiðalaga hefði átt
að sýkna T eða dæma hann samkvæmt sakarlíkindareglu 34. gr. eins og hér-
aðsdómari gerir, en hann heldur sig við hefðbundin viðhorf. Regla um hlut-
læga bótaábyrgð á tjóni eins og þessu var ekki lögfest fyrr en með 67. gr.
umferðarlaga nr. 26/1958. Það ákvæði tók gildi 1. júlí 1958, en framangreindur
dómur var kveðinn upp í Hæstarétti 12. febrúar s.á. Hefur þá legið ljóst fyrir
hvert þróun löggjafarinnar stefndi.35
Reglan var síðan ítrekuð í 67. gr. umferðarlaga nr. 40/1968 og rýrnkuð í 88.
gr. laga nr. 50/1987, þannig að alfarið var upp tekin hlutlæg ábyrð vegna
umferðarslyss eða annars umferðaróhapps eða vegna sprengingar eða bruna sem
stafaði af eldsneytiskerfí í ökutækinu. Hins vegar var ábyrgðarreglan takmörkuð
við framangreind atvik, en hafði áður verið bundin við hvers konar notkun og
að því leyti rýmri. Felld var niður sú takmörkun sem var í 2. mgr. 67. gr.
umferðarlaganna nr. 40/1968 þar sem ábyrgðarreglan gilti ekki um slys eða tjón
á mönnum né munum sem ökutækið flytti nema flutt væri gegn gjaldi.
7.5 Dómstólar fylgja fordæmum
Þegar dómstólar fylgja fordæmum sínum leggja þeir einnig nokkuð af mörk-
um til þróunar réttarins. Eitt einstakt fordæmi frá löngu liðinni tíð glatar smám
saman einhverju af styrk sínum ef það er ekki áréttað. ítrekuð fordæmi sem
eru að öllu leyti sambærileg styrkja hins vegar þá reglu sem mótuð hefur ver-
ið. Þetta má meðal annars marka af dómum sem þegar hafa verið raktir um
að löggjafínn meti sjálfur hvað sé til almenningsheilla þegar atvinnufrelsi er
takmarkað samkvæmt 69. gr. stjórnarskrárinnar. Elzta fordæmið um það efni
frá 1937 væri veikara ef það stæði eitt sér. Sama er að segja um útfærslu
35 Amljótur Bjömsson: Bótaskylda án sakar. Tíntarit lögfræðinga 34 (1984). bls. 6-35. (Endurpr.:
Kaflar úr skaðabótarétti, bls. 226-55, sbr. hér bls. 250).
92