Tímarit lögfræðinga - 01.04.2000, Page 57

seint duga til. Dæmi um sérstakar persónulegar aðstæður má nefna félagslega
stöðu nýbúa. Slíkt getur haft áhrif á ákvörðun um reynslulausn ef sérstaklega
stendur á.
Svipað á við um framúrskarandi hegðun í refsivist. Hún verður seint skil-
greind nákvæmlega en horft er til þess hvort fanginn hefur virt reglur fangels-
isins, hvort hann hefur staðið sig vel í vinnu og námi og hvemig framkoma hans
hefur verið að öðru leyti. Það er algengara en ekki að hegðun síbrotamanna í
refsivist sé ábótavant. Þess vegna getur hegðun þeirra í raun vegið þyngra við
ákvörðun um reynslulausn en annarra. Þrátt fyrir margítrekaðar afplánanir eru
dæmi um að mjög breytt hegðun síbrotamanns og jafnvel betri félagsleg sam-
bönd leiði til þess að honum sé veitt tækifæri á reynslulausn. í slíku tilviki
kemur þó til greina að setja eitt eða fleiri sérskilyrði fyrir reynslulausninni.
Fleiri dæmi má nefna sem geta haft áhrif á ákvörðun um reynslulausn. Eitt
af því er aldur fanga. Ef dómþoli var yngri en 18 ára þegar hann framdi brotið
er fremur gerð undantekning frá meginreglum 5. gr.
5. SAMANBURÐUR VIÐ SJÓNARMIÐ VIÐ ÁKVÖRÐUN
REFSINGAR
Áhugavert er að bera saman þau sjónarmið sem eru til skoðunar við ákvörð-
un refsingar annars vegar og ákvörðun um reynslulausn hins vegar. Almennt má
segja að við ákvörðun refsingar sé fyrst og fremst til skoðunar hegðun í eitt
skipti eða tiltekið tímabil sem dómþola er gerður reikningur fyrir en við
reynslulausn er einnig reynt að líta ögn fram á við, metið hvort fangi er líklegur
til að standast skilyrði reynslulausnar og hvort reynslulausnin geti skilað
árangri sem ella fengist ekki væri hann látinn afplána dóm sinn að fullu. Er þá
gjaman til skoðunar lengra tímabil en brotastarfsemi nær yfir, þ.e. afplánunin
og eftir atvikum fyrri afplánanir sem geta sagt mikið til um persónueinkenni
fangans og horfur.
í 70. gr. almennra hegningarlaga eru hins vegar atriði eins og 5. tl. um
hegðun ákærða að undanfömu og 8. tl. um framferði ákærða eftir að hann vann
verkið sem svipar mjög til þess þegar hegðun í refsivist er látin hafa áhrif á
ákvörðun um reynslulausn. Samkvæmt 4. tl. skal einnig líta til aldurs en það er
einnig að nokkru marki gert við reynslulausn eins og áður er getið.
51