Tímarit lögfræðinga - 01.05.2001, Síða 8

8.2 Nýjar alþjóðlegar kæruleiðir vegna brota á samningsákvæðum
8.3 Rýmkuð skilgreining réttinda og skyldna að einkamálarétti í skilningi
1. mgr. 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu
9. ÞRÓUN í INNANLANDSRÉTTI AÐILDARRÍKJA AÐ MANNRÉTT-
INDASAMNINGUM
9.1 Stjórnarskrárbreytingar í Evrópuríkjum
9.2 Lögfesting Mannréttindasáttmála Evrópu og annarra alþjóðlegra
mannréttindasamninga á Norðurlöndum
9.3 Vernd efnahagslegra og félagslegra réttinda í úrlausnum dómstóla
10. ÁLYKTANIR AL NYLEGUM DÓMUM UM ÞRÓUN ÍSLENSKS
RÉTTAR
10.1 Skylda stjórnvalda til athafna er ekki bundin við efnahagsleg og
félagsleg réttindi.
10.2 Vemd efnahagslegra og félagslegra réttinda felst í að takmarka
skerðingu á lágmarksréttindum sem þegar eru tryggð með lögum
10.3 Vemd efnahagslegra og félagslegra réttinda fyrir milligöngu jafnræð-
isreglunnar
11. NIÐURSTÖÐUR
1. INNGANGUR
Efnahagsleg og félagsleg mannréttindi hafa fengið tiltölulega litla athygli á
vettvangi lögfræðinnar hér á landi. Þrátt fyrir að ákveðin réttindi af þessum
meiði hafi verið í stjórnarskránni um langt skeið hafa þau lítið sem ekkert kom-
ið til skoðunar hjá dómstólum fyrr en á síðustu árum. Nýlegar ákvarðanir dóm-
stóla um inntak þessara réttinda og hvernig beri að tryggja þau hafa vakið sterk
viðbrögð, einkum dómur Hæstaréttar frá 19. desember 2000 í máli Öryrkja-
bandalags íslands gegn ríkinu. Spruttu af því lögfræðilegar rökræður um eðli
efnahagslegra og félagslegra réttinda og hvort þeim verði beitt sem lagalegum
réttindum en ekki síður hvöss stjómmálaumræða og skiptar skoðanir um mörk
dómsvalds og löggjafarvalds.
Hér á eftir verður leitast við að varpa ljósi á það hvaða mannréttindi eru efna-
hagsleg og félagsleg og hvert er eðli þeirra. Lýst verður stöðu þeirra og uppruna
í íslensku stjórnarskránni með sérstakri áherslu á 1. mgr. 76. gr. hennar sem var
sérstaklega til skoðunar í fyrrgreindum dómi Hæstaréttar. I ljósi þeirra sterku
tengsla sem þetta stjórnarskrárákvæði hefur nú við alþjóðlega mannréttinda-
samninga um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi verður gerð grein
fyrir helstu samningum af þessu tagi og efnisákvæðum þeirra. Einnig er mikil-
vægt að huga að því hver hefur orðið framgangur þessara réttinda í meðförum
alþjóðlegra nefnda og dómstóla sem gegna eftirlitshlutverki með því að ríki
uppfylli samningsskuldbindingar sínar og hvaða lærdóma má draga af því.
Loks verður reynt að spá fyrir um hver verði þróun í beitingu dómstóla á þess-
um réttindum hér á landi miðað við nýlega dóma. með hliðsjón af alþjóðlegri
þróun og reynslu í öðrurn ríkjum.
76