Tímarit lögfræðinga - 01.05.2001, Qupperneq 17

Með breytingunum, sem gerðar voru á stjómarskránni með stjskl. 97/1995,
voru ákvæði hennar þannig í verulegum atriðum tengd alþjóðlegum mannrétt-
indasamningum. Yar það líka eitt af meginmarkmiðum frumvarpsins að taka
mið af þeim þjóðréttarlegu skuldbindingum sem íslenska ríkið hafði gengist
undir með aðild sinni að alþjóðlegum mannréttindasáttmálum.14 Þessi tengsl
eru nú augljós og sjást m.a. af því að sum ákvæði stjómarskrárinnar em tekin
upp með líku orðalagi og notað er í alþjóðlegum samningum. Þar má til dæm-
is nefna 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrárinnar um bann við pyndingum sem sækir
fyrirmynd beint til 3. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu (MSE) og 7. gr.
Alþjóðasamnings Sameinuðu þjóðanna um borgarleg og stjómmálaleg réttindi
(SBSR), 70. gr. um réttláta málsmeðferð með fyrirmynd í 6. gr. MSE og 14. gr.
SBSR og jafnræðisreglu 65. gr. stjómarskrárinnar með fyrirmynd í 14. gr. MSE
og 26. gr. SBSR. Þótt 1. mgr. 76. gr. stjórnarskrárinnar eigi sér ekki nákvæm-
lega samsvarandi fyrirmynd í alþjóðasamningi þá er vísað til slíkra samninga í
skýringum á því hvernig beri að túlka ákvæðið. Það er því engum vafa undir-
orpið að alþjóðlegir mannréttindasamningar hafa talsvert meira gildi við túlkun
og skýringu á inntaki 1. mgr. 76. gr. sem og annarra mannréttindaákvæða stjóm-
arskrárinnar eftir breytingamar sem gerðar voru með stjskl. 97/1995.15 Vafa-
laust hefur það aukið tilhneigingu dómstóla á undanfömum árum til að túlka
stjómarskrána með hliðsjón af alþjóðasamningum. Þess utan er ekkert álitamál
að þekking manna á efni þessara samninga og tilvísun til þeirra hefur vaxið
hröðum skrefum á undanförnum árum og þjóðfélagsleg umræða um mannrétt-
indi blómstrar sem aldrei fyrr. Einn samninganna, Mannréttindasáttmáli Evr-
ópu, hafði þó öðmm fremur haft mikil áhrif hér á landi undanfarandi áratug fyr-
ir stjómarskrárbreytingamar, en þau áhrif sjást hvað gleggst af lögfestingu hans
með lögum nr. 62/1994. Var lögfesting hans jafnvel talin geta orðið skref í átt-
ina að því framtíðarmarkmiði að veita ákvæðum hans stöðu stiómskipunar-
laga.16
Um áratuga skeið hafði íslenska ríkið verið skuldbundið til að tryggja þegn-
um sínum þau réttindi sem mælt er fyrir um í Félagsmálasáttmála Evrópu og
Alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi, án þess
að séð verði að reynt hafi verið að byggja rétt á þeim fyrir íslenskum dómstól-
um með skírskotun til eldra stjórnarskrárákvæðis um félagslegt öryggi. Þótt
orðalag 1. mgr. 76. gr. stjórnarskrárinnar sé að mestu leyti hið sama og í eldri
70. gr. er augljóst að breytingarnar er gerðar voru með stjskl. 97/1995 settu
ákvæðið í nýtt samhengi við alþjóðlegar skuldbindingar á þessu sviði.
14 Alþt. 1994-95, A-deild, bls. 2081.
15 Gunnar G. Schrani: Stjómskipunarréttur. bls. 461.
16 Alþt. 1992-93, A-deild, bls. 5890.
85