Tímarit lögfræðinga - 01.05.2001, Page 23

flokkunar þeirra réttinda sem málið varðar. í máli Zwaan-de Vvies gegn
Hollandi var það kært sem brot á 26. gr. að samkvæmt hollenskum almanna-
tryggingalögum fengu giftar konur lægri atvinnuleysisbætur en ógiftar konur og
karlar án tillits til hjúskaparstöðu. Var byggt á þeirri líkindareglu að karlar væru
fyrirvinnur heimilis en konur ekki. Nefndin taldi að þótt ljóst væri að réttur til
slíkra greiðslna væri kominn út fyrir svið samningsins, en nyti verndar Alþjóða-
samnings Sameinuðu þjóðanna um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg
réttindi, væri hér engu að síður um greinarmun að ræða sem gerður væri á rétt-
indum kæranda með hliðsjón af hjúskaparstöðu hennar og kyni. Þótt því yrði
ekki haldið frarn að ákvæði 26. gr. um jafnræði allra fyrir lögunum og jafna
lagavemd þýddi að öll tilvik, þar sem greinarmunur væri gerður á mönnum,
fæli í sér ólögmæta mismunun, yrði að fallast á að fyrir þessari mismunun væru
hvorki hlutlæg né málefnaleg rök og því bryti hún gegn ákvæðinu. Þetta var í
fyrsta skipti sem fyrrgreind nefnd féllst á það í kærumáli að aðildarrrki hefði
brotið gegn ákvæði 26. gr. Segja má að þetta hafi verið tímamótaákvörðun um
gildissvið hinnar víðtæku jafnræðisreglu samningsins. Jafnframt voru í ákvörð-
uninni sett fram sjónarmið um það hvemig beri að beita jafnræðisreglunni, þ.e.
mælikvarði um það hvort mismunun telst ólögmæt eða hvort um ræðir eðlileg-
an greinarmun sem brýtur ekki gegn 26. gr.23
Enn sem komið er vemdar hin þrengri regla í 14. gr. Mannréttindasáttmála
Evrópu aðeins gegn mismunun um að njóta réttinda sem sáttmálinn tekur til.
Hefur Mannréttindadómstóll Evrópu haldið fast við þá framkvæmd sína að vísa
frá kærum um brot á 14. gr. sáttmálans sé kæran ekki órjúfanlega bundin ein-
hverju efnisákvæða hans. I nýlegum dómi í máli Botta gegn Italíu kom álitaefni
þetta til skoðunar. Þar var fjallað um kæru fatlaðs manns, sem hélt því fram að
ítalska ríkið hefði vanrækt skyldu sína til þess að fylgja eftir löggjöf um
aðgengi fyrir fatlaða, en það leiddi til þess að hann gat ekki sótt baðstrandar-
staði í sumarfríum. Þetta athafnaleysi ríkisins bryti gegn friðhelgi einkalífs hans
samkvæmt 8. gr. sem vemdaði rétt manns til að njóta félagslegra samvista við
annað fólk, auk þess sem hann gæti ekki vegna fötlunar sinnar notið frístunda
á baðströnd til jafns við aðra og það bryti gegn 8. og 14. gr. sáttmálans. Mann-
réttindadómstóllinn taldi að réttur sem kærandi taldi brotinn nyti ekki verndar
8. gr. Vísað var til þess að kröfur kæranda byggðu á því að brot ríkisins væri
fólgið í aðgerðarleysi þess. Þrátt fyrir að megintilgangur 8. gr. væri að vernda
einstaklinga fyrir afskiptum stjómvalda, þá gæti ákvæðið einnig lagt jákvæðar
skyldur á aðildarríki um að grípa til aðgerða, jafnvel á vettvangi einkaréttarins.
Við mat á því hversu langt ætti að ganga við ákvörðun um inntak slíkra skyldna
þyrfti hins vegar að vega og meta hagsmuni almennings á móti einstaklings-
hagsmunum og bein tengsl þyrftu að vera í milli aðgerðarleysis stjórnvalda og
áhrifa á friðhelgi einkalífs og fjölskyldu einstaklings. Komst dómstóllinn að
þeirri niðurstöðu að krafa kæranda til þess að fá sér tryggt fullt aðgengi að bað-
23 Zwaan-de Vries gegn Hollandi, raál nr. 182/1984 og Broeks gegn Hollandi, raál nr. 172/1984.
91