Tímarit lögfræðinga - 01.05.2001, Page 28

atvinnu- og félagafrelsi, þar með talið um réttindi stéttarfélaga og samtaka
vinnuveitenda.
9.2 Lögfesting Mannréttindasáttmála Evrópu og annarra alþjóðlegra
mannréttindasamninga á Norðurlöndum
Á undanförnum áratug hafa öll Norðurlöndin Iögfest Mannréttindasáttmála
Evrópu í heild sinni, hér landi með lögum nr. 62/1994. Ástæður að baki lögfest-
ingunni voru í meginatriðum þær sömu í öllurn ríkjunum. Með því var stefnt að
aukinni vemd á réttindum einstaklinga og réttaröryggi, því mannréttindasátt-
málinn tók til mun fleiri réttinda en þegar vora sérstaklega tryggð í landsrétti.
Einnig var talið nauðsynlegt að sporna við því að misræmi kæmi upp á milli
landsréttar og ákvæða mannréttindasáttmálans og því eðlilegast að einstakling-
ar gætu borið ákvæði sáttmálans fyrir sig sem beina réttarheimild fyrir dómi.34
Norðmenn urðu síðastir Norðurlandaþjóða til þess að lögfesta Mannréttinda-
sáttmála Evrópu með lögum nr. 30 frá 21. maí 1999. Breytingar voru gerðar á
stjómarskránni á árinu 1995 sem voru undanfari lögfestingarinnar. Var þá bætt
við 110. gr. c., sem kveður á um að stjómvöldum beri að virða og tryggja mann-
réttindi. Setja skuli nánari lagafyrirmæli um það hvemig ákvæðum alþjóða-
samninga þar um verði komið í framkvæmd. Niðurstaðan varð sú að auk Mann-
réttindasáttmála Evrópu voru einnig lögfestir í heild sinni tveir megin samning-
ar Sameinuðu þjóðanna frá 1966 um borgaraleg og stjómmálaleg réttindi ann-
ars vegar og um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi hins vegar. Á
tímabili var til umræðu að lögfesta einnig fleiri samninga, einkum Samning
Sameinuðu þjóðanna um réttindi bamsins, en fallið var frá því. Við val á því
hvaða samninga skyldi lögfesta var byggt á tillögum nefndar sem dómsmála-
ráðherra skipaði á árinu 1989. Hlutverk hennar var að gera tillögur um lögfest-
ingu alþjóðlegra mannréttindasamninga og skilaði hún ítarlegum tillögum um
lögfestingu þriggja fyrrgreindra samninga á árinu 1993. Taldi nefndin óheppi-
legt að lögfesta einvörðungu samninga sem fjölluðu um borgaraleg og stjórn-
málaleg réttindi. Ljóst væri að efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi
væru annar megin þátturinn í vemd mannréttinda á alþjóðlegum vettvangi. Að
ýmsu leyti væri þó erfitt að tryggja framgang þeirra þar sem mörg þessara rétt-
inda væru óljós og þeim væri fylgt eftir á alþjóðlegum vettvangi með könnun á
skýrslum aðildarríkja. Engin alþjóðleg kæruleið væri til staðar til þess að
ákveða nánar inntak réttindanna í einstaka tilvikum. Þrátt fyrir þessa vankanta
taldi nefndin óhjákvæmilegt að lögfesta þessi réttindi samhliða borgaralegu og
stjórnmálalegu réttindunum. Þó yrði að hafa í huga að gildi lögfestingarinnar
væri fyrst og fremst táknrænt fyrir áherslur í velferðarþjóðfélagi sem nauðsyn-
legt væri að endurspegla í löggjöfinni.35 I ljósi þess hversu nýlega lögin voru
samþykkt er á þessu stigi erfitt að spá um hver verða áhrif þessarar lögfesting-
34 Alþt. 1992-93, A-deild. bls. 5891.
35 NOU 1993:18, Lovgivning um menneskerettigheter, bls. 156-157.
96