Tímarit lögfræðinga - 01.05.2001, Síða 35

11. NIÐURSTOÐUR
Hér hefur verið farið yfir umfangsmikið svið, þar sem flestir undirkaflar
verðskulda að lágmarki eina tímaritsgrein á lengd við þessa. Enn sem komið er
hefur lítið verið ritað um efnahagsleg og félagsleg mannréttindi í íslenskum
fræðiritum. Því hefur verið reynt að varpa ljósi á uppruna og þróun þessara rétt-
inda í víðtæku samhengi og skoða stöðu íslensks réttar út frá reynslu annarra
ríkja og úrlausnum alþjóðlegra mannréttindastofnana. Ætla má að ýmsar
umbreytingar muni verða á þessu sviði mannréttinda í framtíðinni, bæði á vett-
vangi innlendra dómstóla og á alþjóðlegum vettvangi. Ekki er hægt að skoða
íslenskar dómsúrlausnir sem einangrað fyrirbæri að þessu leyti, heldur verður
íslenskur réttur óhjákvæmilega fyrir áhrifum af þessari þróun.
í viðleitni sinni til að standa vörð um vemd efnahagslegra og félagslegra rétt-
inda er vald dómstóla þó vandmeðfarið og mikilvægt að þeir takist á við það
viðfangsefni af mikilli varfæmi. Að öðrum kosti skapast eilíf hætta á togstreitu
iöggjafarvalds og dómsvalds sem skapar óróa í þjóðfélaginu og getur stofnað
hlutleysi dómstóla og trausti sem menn bera til þeirra í hættu vegna íhlutunar
þeirra í pólitísk deilumál. Ekki verður fallist á að ákvörðunarvald um úthlutun
fjárveitinga og forgangsröðun um nýtingu almannafjár færist frá lýðræðislega
kjömu löggjafarvaldi til dómstólanna. Því má þó ekki gleyma að ákvörðun
Hæstaréttar íslands fyrir meira en fimmtíu árum að víkja í fyrsta skipti til hlið-
ar lögum, sem ekki voru talin samrýmast stjórnaskrá, var á margan hátt tíma-
mótaákvörðun um hvar mörkin lægju á milli verksviðs löggjafarvalds og dóms-
valds. Vegna þess hversu varfærnislega dómstólar hafa beitt því valdi, sem þeir
tóku sér, hefur jafnvægi verið náð og flestir eru í dag sammála um að það
aðhald, sem dómstólar veita löggjafanum þessu leyti, sé nauðsynlegt og sjálf-
sagt. Verði rétt farið með það vald, sem dómstólar kunna að taka sér til að
vemda efnahagsleg og félagsleg réttindi, má vera að það þyki jafn sjálfsagt áður
en langt um líður, enda dregur stöðugt úr þýðingu þess að flokka réttindi eftir
eðli sínu.
Heimildir:
Alf Ross og Emst Andersen: Dansk statsforfatningsret II. Ejnar Munksgaard,
Kaupmannahöfn 1948.
Alþt. 1992-93, A-deild.
Alþt. 1994-95, A-deild.
Asbjöm Eide og Allan Rosas: „Economic, Social and Cultural rights: A Universal Chal-
lenge“. Economic Social and Cultural Rights - A Textbook. (Eds.) Asbjörn Eide,
Catarina Krause og Allan Rosas, bls. 15-20. Martinus Nijhoff Publishers, Dordrecht
1995.
Asbjörn Eide: „Cultural Rights as Individual Human Rights“. Econoinic Social and
Cultural Rights - A Textbook. (Eds.) Asbjöm Eide, Catarina Krause og Allan
Rosas, bls. 229-240. Martinus Nijhoff Publishers, Dordrecht 1995.
103