Tímarit lögfræðinga - 01.09.2003, Síða 12

geta þó verið á þann veg að kaupanda sé heimilað að rifta þrátt fyrir þetta, sbr.
síðar. Eins og áður segir er þetta ákvæði nýmæli í íslenzkum rétti. Að fonni til
er ljóst að svo er. Efnislega hefur verið nokkur óvissa um það hvort það sé
skilyrði riftunar að kaupandi sem riftir geti skilað samningsandlaginu til baka.
Verður einnig nánar fjallað um þetta síðar.
I þriðja lagi eru ákvæði um að það standi ekki riftun í vegi þótt fasteign hafi
rýmað ef kaupandi greiðir seljanda bætur vegna verðrýmunar.
I fjórða lagi að unnt er að setja tryggingu fyrir greiðslu skaðabóta þannig að
slík krafa standi framkvæmd riftunar ekki í vegi.
5. SKILYRÐI RIFTUNAR
5.1 Skilyrðið um verulega vanefnd
Svo sem fyrr greinir er í fkpl. haldið fast við skilyrðið um að vanefnd þurfi
að vera veruleg til þess að riftun sé heimil. Frávik eru þó frá þeirri meginreglu
svo sem áður greinir.
Skilyrðið um verulega vanefnd kemur fram í 1. mgr. 32. gr. fkpl. sem hljóðar
svo: „Kaupandi getur rift samningi ef afhendingardráttur telst veruleg vanefnd“.
Það verður að meta eftir atvikum hvers rnáls hvort vanefnd telst veruleg eða
ekki. Getur t.d. skipt máli hvort einhverjar greiðslur hafa verið inntar af hendi,
en í þeim tilvikum yrði að gera ríkari kröfur en ella til þess að vanefnd teldist
veruleg.11
Skilyrðið um verulega vanefnd ber að skýra í því ljósi að riftun er afdrifaríkt
úrræði og gengur lengst vanefndaúrræða. Þegar greiðslur hafa verið inntar af
hendi í heild eða að hluta, t.d. þegar afliending hefur farið fram, veldur riftun
mikilli röskun og flókið uppgjör fylgir oft í kjölfar hennar. Skilyrðið um
verulega vanefnd setur því riftunarheimildinni eðlileg takmörk og tryggir að til
hennar sé ekki gripið, nema aðrir kostir séu ekki líklegir til að tryggja hagsmuni
þess sem þola þarf vanefnd af hálfu viðsemjanda síns.
Matið á því hvort vanefnd sé veruleg miðast við það hvort eðli hennar og
umfang sé þannig að það sé sanngjarnt að viðsemjandinn geti losnað úr
samningssambandinu.12 Almennt er litið svo á að leggja þurfi heildannat á
vanefndina og önnur atvik áður en því er slegið föstu hvort hún sé veruleg eða
ekki.13 Að íslenzkum rétti hefur það almennt ekki skipt máli um rétt til riftunar
af hvaða ástæðum viðsemjandinn vanefnir samningsskyldur sínar. Það hefur
þannig ekki verið skilyrði að um saknæma háttsemi sé að ræða hjá þeim sem
vanefnir.14 í 32. gr. fkpl. er haldið fast við þessa afstöðu, en í henni felst þó ekki
11 Alþingistíðindi 2001-02, A-deild, bls. 1471.
12 Viggo Hagstrbm: Obligasjonsrett, bls. 411.
13 Sjá t.d. Bernhard Gornard: Obligationsret, 2. del, bls. 98-99 og Kai Kriiger: Norsk kjópsrett,
bls.404.
14 Ólafur Lárusson: Kaflar úr kröfurétti, bls. 33 og Páll Sigurðsson: Kröfuréttur, almennur hluti,
bls. 288.
120