Tímarit lögfræðinga - 01.09.2003, Blaðsíða 25

en þess sem 72. gr. tekur til, skuli sýslumaður fullnægja rétti gerðarbeiðanda
með því að taka það með valdi úr umráðum gerðarþola og afhenda gerðar-
beiðanda. Það er fyrmefnda heimildin sem hér hefur sérstaka þýðingu. Þrásitji
t.d. kaupandi fasteign eftir að seljandi hefur rift, á seljandi að geta fengið
kaupanda borinn út úr eigninni með beinni aðfarargerð samkvæmt 78., sbr. 72.
gr. aðfararlaga, nr. 90/1989, og eftir atvikum fengið umráð eignarinnar. Réttur
seljanda til eignarinnar þarf að vera skýr og svigrúm hans til sönnunarfærslu er
nokkuð takmarkað, sbr. 1. mgr. 78. gr. og 83. gr. aðfararlaga. A hinn bóginn á
það hvorki að skipta máli um rétt seljanda í þessu efni þótt um flókið lögfræði-
legt álitaefni sé að ræða, né að álitaefni um sönnun kunni að vera flókin. Hér-
aðsdómara er skylt að leysa úr þeim við meðferð málsins.39 I þessum tilvikum
verður ekki tekin afstaða til hins fjárhagslega uppgjörs aðiljanna. Um tilvik þar
sem seljandi fær slíkri kröfu framgengt má vísa til:
H 1962 527
I því máli voru atvik þau að í maí 1961 var gerður kaupsamningur milli G og J um
íbúð í fjöleignarhúsi. J, kaupandi, greiddi fyrstu greiðslu við undirskrift kaupsamn-
ings, en stóð ekki í skilum með aðrar greiðslur og hafði að auki nýtt sér veðheimild
er seljandi veitti. Það lán kaupanda, sem hvíldi á fasteigninni í skjóli veðleyfisins, var
í vanskilum. I desember 1961 rifti seljandi og krafðist þess að kaupandi, sem fengið
hafði íbúðina afhenta, viki úr henni innan tilgreinds frests. Þegar kaupandi gerði það
ekki krafðist seljandi útburðar á honum úr eigninni. Kaupandi neitaði að víkja af
eigninni. I dómi Hæstaréttar í máli þessu segir að vanefndir kaupanda séu svo stór-
felldar að riftun hafi verið heimil. Eigi kaupandi engan rétt til vistar í húsnæðinu.
Beri að taka kröfu seljanda um útburð til greina „enda tálmar það eigi útburði, eins
og vanefndum stefnda [kaupanda] er háttað, að eftir er að ljúka skiptum aðilja vegna
riftunar á kaupunum að öðru leyti“.
Hæstiréttur hefur synjað um útburð í tilvikum þar sem telja verður þó
vanefnd hafa verið orðna verulega af hálfu kaupanda. Má um það vísa til:
H 1981 1483
B keypti atvinnuhúsnæði í Reykjavík. Tilurð kaupsamnings var fremur óljós og ekki
var gerður skriflegur samningur. Þó var óumdeilt að kaupverðið var kr. 15.000.000
og skyldi greiðast með ákveðnum hætti. B taldi að dregist hefði að afhenda eignina
og hefðu því gjalddagar færzt aftur um tvo mánuði. Hann taldi einnig að gallar hefðu
verið á eigninni sem hann hefði þurft að bæta úr, og taldi að það ætti að leiða til
lækkunar á kaupverði. Hann greiddi einungis kr. 500.000 í peningum og var deilt um
aðrar greiðslur. Seljandi lýsti yfir riftun kaupanna og krafðist þess að kaupandi yrði
borinn út úr eigninni. Því var hafnað og voru rök Hæstaréttar m.a. þau að kaupandi
hefði greitt hluta kaupverðs í reiðufé, þótt ekki næmi sú greiðsla miklu. Hann hefði
enn fremur kostað fé til viðhalds og lagfæringa á eigninni eftir að hann fékk umráð
hennar. Seljandi „sem telur sig eiga rétt á að rifta samningi aðilja, hefur ekki boðið
39 Markús Sigurbjörnsson: Aðfarargerðir, bls. 225-230.
133