Tímarit lögfræðinga - 01.09.2003, Blaðsíða 49

í ljósi þess hversu erfitt það getur verið að ákvarða við hvaða land samningur
hefur sterkust tengsl er að finna leiðbeiningarreglur við matið í 2.-5. mgr. 4. gr.
Með þessu er leitast við gæta bæði sjónarmiða um sveigjanleika og fyrirsjáan-
leika. Loks skal þess getið að í 1. málsl. 5. mgr. 4. gr. er regla sem þjónar hlut-
verki nokkurs konar öryggisventils. Þar segir að 2. mgr. 4. gr. eigi ekki við þegar
ekki sé unnt að afmarka aðalskyldu samnings. Af þessu leiðir að leiðbeiningar-
reglu 2. mgr. 4. gr. verður því aðeins beitt að unnt sé að afmarka aðalskyldu. Að
öðrum kosti verður að meta það í hverju tilviki fyrir sig samkvæmt 1. mgr. 4. gr.
við hvaða land samningur telst hafa sterkust tengsl.72
Hér að neðan verður gerð nánari grein fyrir einstökum leiðbeiningarreglum
2.-5. mgr. 4. gr. laganna.
5.2 Aðalskylda samnings
5.2.1 Almennt
í 2. mgr. 4. gr. er almenn leiðbeiningarregla sem mælir svo fyrir að jafnan
skuli litið svo á að samningurinn hafi sterkust tengsl við það land þar sem sá
aðili býr við samningsgerðina sem á að efna aðalskyldu samningsins. Þegar
fyrirtæki, félag eða önnur lögpersóna ber aðalskylduna skal að jafnaði litið svo
á að samningur hafi sterkust tengsl við það land þar sem viðkomandi aðili hefur
aðalstöðvar sínar. Ef samningur er gerður í tengslum við vinnuskyldu eða í
tengslum við atvinnurekstur viðkomandi aðila skal litið svo á að samningur hafi
sterkust tengsl við það land þar sem sá sem aðalskylduna ber hefur aðalstarfstöð
sína. Ef efna á samning samkvæmt ákvæðum hans á annarri starfstöð en þeirri
þar sem aðili hefur aðalstarfstöð sína skal beita lögum þess lands þar sem sú
starfstöð er.73
Regla 2. mgr. 4. gr. er háð því skilyrði að unnt sé að ákvarða hver sé aðal-
skylda samnings, enda á hún ekki við að öðrum kosti, sbr. 5. mgr. 4. gr. Enn-
fremur takmarkast gildissvið reglunnar af 3. og 4. mgr. 4. gr. þegar um er að
ræða tilteknar tegundir samninga. Þá þjónar reglan því hlutverki að ákvarða
nánar hvers lands lögum skuli beita þegar um er að ræða gagnkvæma samninga
72 Alþt. 1999-2000, A-deild, bls. 701.
73 Mario Giuliano & Paul Lagarde: OJ 1980 C 282, bls. 20, taka fram að með því að miða við
aðalskyldu samnings sé tekið tillit til „a tendency which has been gaining ground both in legal
writings and in case law in many countries". Þeir taka einnig fram að helstu rökin fyrir því að miða
við aðalskyldu samnings séu þau að hún feli í sér „the center of gravity and the socio-economic
function of the contractual transaction". Af skrifum þeirra Guiliano og Lagarde verður þó ráðið að
kenninguna er að rekja til svissnesks réttar. A fimmta áratug síðustu aldar setti svissneski
prófessorinn von Schnitzer fram kenninguna um að miða skuli við aðalskyldu samnings sem
tengslaþátt og hefur henni verið beitt í svissneskri réttarfamkvæmd frá þeim tíma. Regluna er nú
að finna í 117. gr. Schweizishe Bundesgesetz uber das Intemationale Privatrecht frá 18. desember
1987. Síðar hefur aðalskylda samnings verið viðurkennd sem tengslaþáttur í skrifum hollenskra
fræðimanna og í niðurstöðum dómstóla.
157