Tímarit lögfræðinga - 01.09.2003, Blaðsíða 10

inntar af hendi getur hann þurft atbeina dómstóla til þess að heimta greiðslu
sína til baka.
Riftunaryfirlýsingin þarf ekki að vera í neinu sérstöku formi. Hún getur
þannig verið munnleg þótt verið sé að rifta skriflegum kaupsamningi. Jafnvel
hefur verið talið að samningsaðili geti með háttsemi sinni einni gefið svo
rækilega til kynna að hann rifti samningi að ekki sé þörf sérstakrar yfirlýsingar
þar um, sbr. H 1942 326, sem varðar leigusamning.
Riftun er úrræði sem er andsvar við vanefnd viðsemjanda. Vanefnd er því
forsenda þess að unnt sé að tala um riftun. Svo sem síðar greinir eru gerðar til-
teknar kröfur til umfangs vanefndar eða að ekki hafi verið efnt innan hæfilegs
viðbótarfrests. Riftun er svonefnt gagnkvæmnisúrræði, þ.e. vanefndaúrræði
sem endurspeglar hina gagnkvæmu efndaskyldu samningsaðilja, fullar efndir af
hálfu annars samningsaðiljans er forsenda þess að hinum beri að efna að fullu.
Veruleg vanhöld á efndum fela í sér að gagnaðiljanum er rétt að fella niður
greiðslu af sinni hálfu.4 Annað og skylt gagnkvæmnisúrræði er afsláttur sem
hefur stundum verið kallaður riftun að hluta.5
Riftun beinist yfirleitt að aðalskyldum samnings og er því ósamrýmanleg
úrræðum eins og kröfu um efndir in natura eða kröfu um endurbætur á samn-
ingsandlaginu. Þrátt fyrir þetta er ekki unnt að segja að af riftun leiði að öll
ákvæði samningsins eða allar skyldur aðiljanna, hvors gagnvart öðrum, falli úr
gildi. Riftunin stendur því þannig ekki í vegi að unnt sé að hafa uppi skaðabóta-
kröfu samkvæmt samningi á hendur þeim sem hefur vanefnt, auk þess sem
ýmsar skyldur aðiljanna haldast, t.d. almenn trúnaðarskylda og sérstakar skyld-
ur, svo sem skylda til varðveizlu á samningsandlagi sem afhent hefur verið.6
Riftunarhugtakið byggir á þremur meginþáttum, þ.e.:
a) Vanefndum viðsemjanda sem þurfa að vera verulegar eða felast í því að
hann sinnir ekki skilmálum um efndir innan hæfilegs viðbótarfrests.
b) Yfirlýsingu samningsaðilja, beinni eða óbeinni, um riftun samnings.
c) Tilteknunr afleiðingum þeirrar yfirlýsingar, þ.e. niðurfellingu greiðslna
og skilum á þeim greiðslum sem kunna að hafa verið inntar af hendi.
Algengast er að riftun eigi sér stað þegar vanefnd verður á aðalskyldum
skuldarans. Verður að telja að vanefnd á aukaskyldum myndi ekki réttlæta
riftun nema við sérstakar aðstæður eða þegar vanefnd er orðin mjög alvarleg og
að heildarmat myndi leiða til þess að vanefndin teldist veruleg. Það er því ekki
útilokað, séu skilyrði fyrir hendi, að rifta vegna vanefndar á aukaskyldum, en
eins og fyrr segir yrði það fátítt.7
4 Kai Kriiger: Norsk kj0psrett, bls. 399-400.
5 Sjá Olafur Lárusson: Kaflar úr kröfurétti, bls. 33.
6 Sjá og Viggo Hagstroni: Obligasjonsrett, bls. 409.
7 Mads Bryde Andersen og Joseph Lookofsky: Lærebog i obligationsret I, bls. 215.
118