Tímarit lögfræðinga - 01.09.2003, Blaðsíða 85

ekki andstæð ordre public. Reglan er talin gilda sem almenn lagaskilaregla hér
á landi á öllum sviðum alþjóðlegs einkamálaréttar. Þetta er undantekningarregla
sem beita verður af varfæmi og eingöngu þegar veigamikil rök standa til þess.
Ákvæði 16. gr. felur í sér hefðbundinn ordre public fyrirvara sem finna má í
flestum samningum af þessu tagi. Það leiðir hins vegar af því orðalagi ákvæðis-
ins - að lög tiltekins lands teljist „augljóslega“ andstæð góðum siðum og alls-
herjarreglu hér á landi - að einungis ber að beita reglunni að sérstaklega veiga-
mikil rök mæli til þess. Ætla verður að ákvæðið leggi þær skyldur á herðar dóm-
stóli að rökstyðja sérstaklega beitingu reglunnar.218
Skilyrði þess að beitingu erlendrar reglu verði hafnað með vísan til þess að
hún brjóti í bága við ordre public er að hún leiði til einhvers sem brýtur gegn
grundvallarreglum dómstólslandsins eða gegn siðferðilegum eða pólitískum
skoðunum o.s.frv. Almennt er nú litið svo á að reglan um ordre public sé afstæð.
Ekki er hægt að gefa um það almenna reglu eða fyrirmæli hvað það nákvæmlega
er sem stríðir gegn siðferðis- og réttarvitund manna.219 Innihald reglunnar er
sveigjanlegt og tekur því breytingum í tímans rás. Við beitingu hennar og skýr-
ingu verða dómstólar að leggja til grundvallar breytileg viðhorf á hverjum tíma.
Sjónarmið um það hvað falli undir hugtakið ordre public eru mismunandi milli
landa. Því verður einmitt gripið til reglunnar þar sem grundvallarhugmyndir um
lög og velsæmi stangast á.220
Reglan um ordre public flokkast undir það sem nefnt hefur verið vísiregla.221
Norðmaðurinn Ragnar Knoph er sá sem tekið hefur vísireglur til hvað rækileg-
astrar umfjöllunar í norrænum rétti. Samkvæmt skýringum hans eru helstu sér-
kenni vísireglunnar þau að hún er leiðbeiningarregla fyrir dómarann sem skír-
skotar til mælikvarða sem honum ber að nota við úrlausn máls og reiknað er með
að dómarinn þekki og geti haft stoð af. Vísireglan bindur því úrlausn máls
hvorki við ákveðin ytri atvik eða atriði sem unnt er að staðreyna, svo að öruggt
og ótvírætt sé, né gefur hún heldur dómaranum algerlega frjálsar hendur við
úrlausn máls í hverju einstöku tilviki.222 Um ordre public regluna segir Knoph
sérstaklega, að hún sé „en typisk standard, d.v.s. et elastisk direktiv, som hvert
218 Mario Giuliano & Paul Lagarde: OJ 1980 C 282, bls. 37.
219 Sjá t.d. Allan Philip: Dansk intemational privat- og procesret, bls. 65.
220 Sjá t.d. Mauro Rubino-Sammartano og C.G.J. Morse: Public Policy in Transnational
Relationships. Deventer- Boston, 1991, bls. 8.
221 Allan Philip: Dansk intemational privat- og procesret, bls. 66. Á Norðurlandamálunum er
talað um „retsstandard“ eða ,4-etslig standard". Á ensku nefnist hugtakið „legal standard", en það
mun fyrst hafa áunnið sér fastan sess í bandarískri lögfræði. Sjá nánar Gaukur Jörundsson: Um
eignamám. Reykjavík 1969, bls. 43.
222 Gaukur Jörundsson: Um eignamám, bls. 43-44. Sjá nánar Ragnar Knoph: Retslige Standard-
er. Osló 1939. Þar skilgreinir höfundur vísiregluna svo, að hún sé sérstök réttarregla, sem stendur mitt
á milli „venjulegrar" réttarreglu með föstum viðmiðum, sem veita dómaranum ekkert færi á mati, og
hreinnar matsreglu. Það sem einkennir regluna að mati Knophs, bls. 2, er að reglan lætur úrlausn
ráðast af mati dómara, en hún „gir ham et direktiv med pá veien, idet den henviser til en málestokk
som skal bmkes ved pádpmmelsen og som den forutsetter dommeren kjenner og har hjelp av“.
193