Tímarit lögfræðinga - 01.09.2003, Blaðsíða 59

kvæmt 2. gr. Brusselsamningsins þar sem efndastaður peningaskuldbindinga væri hjá
skuldara samkvæmt frönskum lögum. Þá tengdu margir aðrir þættir málsins samn-
inginn við franskan rétt: Efndastaðurinn, tungumál samningsins, staðurinn þar sem
samningaviðræður fóru fram, starfstöð umboðsmanns seljanda, myntin sem kaup-
verðið var ákveðið í. Einu tengslin við hollenskan rétt væri starfstöð seljanda, þ.e.
aðilans sem innti af hendi aðalskyldu samkvæmt samningi, en þessi tengsl væru þau
einu sem leiðbeiningarregla 2. mgr. 4. gr. byggðist á. Svara þyrfti þeirri spumingu
hvort af öllum aðstæðum yrði ráðið að samningurinn í heild hefði „ríkari tengsl við
annað land“. Væri niðurstaðan sú ætti leiðbeiningarregla 2. mgr. 4. gr. ekki við
heldur lög þess lands sem samningur hefur „sterkust tengsl við“, sbr. 1. mgr. 4. gr.
Niðurstaða hæstaréttar Hollands var sú að af orðalagi og uppbyggingu 4. gr., sem og
þeirri viðleitni til að stuðla að samræmdri réttarframkvæmd sem stefnt var að með
Rómarsamningnum, mætti ráða að þessari undantekningu frá meginreglu 2. mgr. 4.
gr. ætti að beita af varúð, þannig að einungis bæri að víkja frá meginreglunni þegar
svo sérstaklega stæði á að starfstöð þess samningsaðila sem inna ætti aðalskylduna
af hendi hefði enga raunverulega þýðingu sem tengslaþáttur.
Hollenski fræðimaðurinn T.H.D. Struycken gefur þessum atriðum gaum í
umfjöllun sinni um dóminn:112 1) Ákvæði 2. mgr. 4. gr. er meginreglan, en ekki
1. mgr. 4. gr. 2) Ákvæði 5. mgr. 4. gr. er undantekningarregla en ekki önnur
framsetning á reglu 1. mgr. 4. gr. 3) Einungis sérstakar aðstæður réttlæta
beitingu undantekningarinnar. Þá virðist ekki vera til staðar nein ákveðin tegund
samninga sem 2. málsl. 5. mgr. 4. gr. tekur almennt til. 4) Viðleitni til að stuðla
að samræmdri réttarframkvæmd krefst varúðar við beitingu undantekningar-
innar. 5) Aðalskyldan er ráðandi tengslaþáttur. 6) Dómstóllinn leggur til grund-
vallar þá meginreglu að starfstöð þess samningsaðila sem á að inna af hendi
aðalskylduna sé ráðandi nema hún hafi enga raunverulega þýðingu sem tengsla-
þáttur.
Augljóst er af dómi Hoge Raad að hann beitir 5. mgr. 4. gr. af mikilli var-
fæmi. Dómstóllinn gerir ráð fyrir því að ávallt skuli styðjast við leiðbeiningar-
reglurnar nema sérstök rök standi til annars. Er margt sem mælir með þessari
ályktun. Fyrst má nefna samræmda réttarframkvæmd. Þá má nefna fyrirsjáan-
leika um það hvers lands lög gilda um samningssambandið. Víðtæk beiting 5.
mgr. 4. gr. myndi draga úr vægi lagaskilareglu sem byggist á leiðbeiningarregl-
um en ýmsir fræðimenn hafa einmitt orðið til að vara við þeirri hættu.113 Ætla
verður að viðskiptalífið hafi mesta þörf fyrir að svar við því hvers lands lög gilda
eigi um samning sé fyrirsjáanlegt og hafi almennt gildi. Niðurstaðan er því sú að
skynsamlegt sé að beita 5. mgr. 4. gr. af varfærni. Er það í bestu samræmi við
112 T.H.D. Struycken: „Some Dutch Judicial Reflections of the Rome Convention, Art. 4(5)“, bls.
20.
113 Sjá t.d. T.H.D. Struycken: „Some Dutch Judicial Reflections of the Rome Convention, Art.
4(5)“, bls. 21 og Dicey & Morris: The Conflict of Laws, bls. 1237.
167