Tímarit lögfræðinga - 01.09.2003, Blaðsíða 13

að það skipti ekki máli við mat á því hvort vanefnd sé veruleg eða ekki, hvemig
sé háttað huglægri afstöðu viðsemjandans. I þessu felst að saknæm háttsemi af
hans hálfu skiptir máli í heildarmati á því hvort vanefndin telst veruleg eða
ekki.15
Vanefndin þarf að fela í sér verulegt frávik frá þeim skyldum sem átti að
efna. Matið á því hvort vanefnd sé veruleg hefur í íslenzkum rétti lengi tekið
mið af því hvaða áhrif vanefndin hefur á hagsmuni kröfuhafans.16 Það skiptir
þess vegna rniklu við mat á því hvað telja beri verulega vanefnd hversu mikla
þýðingu það hafði fyrir kröfuhafann að fá greiðsluna á nákvæmlega réttum tíma
eða án nokkurra ágalla.17 Sem dæmi um slíka tilvísun til hagsmuna kröfuhafa
má nefna:
H 1962 580
Málsatvik voru þau að bræður keyptu íbúð í fjöleignarhúsi við Leifsgötu af A. I
kaupsamningi var tekið fram að seljandi ábyrgðist að tiltekinn byggingarréttur, sem
íbúðinni átti að fylgja, væri tryggur gagnvart öðrum íbúum fjöleignarhússins. Þegar
til kom mótmæltu aðrir eigendur hússins því að byggingarrétturinn yrði nýttur. Þegar
það lá fyrir lýstu bræðumir yCir riftun kaupsamningsins. Deilt var um réttmæti þeirrar
riftunar fyrir dómstólum. í dómi héraðsdóms, sem staðfestur var í Hæstarétti, var
tekið fram að A hefði verið kunnugt um að það hefði verið forsenda fyrir kaupunum
af hálfu bræðranna að hægt væri að hefja byggingarframkvæmdir án þess að leita
samþykkis annarra íbúðareigenda í fjöleignarhúsinu. Þar sem A hafði ekki getað
tryggt þetta var talið að riftun hefði verið heimil.
Framangreindur dómur sýnir einnig að það er beitt einstaklingsbundnu mati
en ekki almennu, þannig að það eru hinir sérstöku hagsmunir kröfuhafa, hér
kaupanda, sem hafa þýðingu. í 2. mgr. 21. gr. eldri laga um lausafjárkaup, en
þar var ákvæði um rétt kaupanda til riftunar vegna afhendingardráttar, var notað
svofellt orðalag:
Hafi drátturinn haft lítil áhrif eða óveruleg á hagsmuni kaupanda eða seljandi hlaut
að álíta að svo væri, þá getur kaupandi ekki rift kaupið, nema hann hafi áskilið sér
að hluturinn yrði alhentur sér á nákvæmlega tilteknum tíma.
Telja verður, eins og vikið hefur verið að, að þessi regla eigi enn við, þ.e. að
seljandi hafi mátt gera sér ljóst að vanefndin hefði veruleg áhrif á hagsmuni
kaupandans. Nefna má sem dæmi:
15 Alþingistíðindi 2001-02, A-deild, bls. 1471. Sjá og Bernhard Gomard: Obligationsret 2. del,
bls. 109-110; Stein Rognlien: Avhendingslova, kommentar til loven om avhending (kjpp og salg)
av fast eiendom, bls. 94 og Kai Krúger: Norsk kjppsrett, bls. 404.
16 Sjá umfjöllun í Viðar Már Mutthíasson: Fasteignakaup, helztu réttarreglur, bls. 125-126. Sama
viðhorf er í norskum rétti sbr. Viggo Hagstrom: Obligasjonsrett, bls. 414.
17 Viggo Hagstrom: Obligasjonsrett, bls. 412-413.
121