Tímarit lögfræðinga - 01.09.2003, Side 48

5. LÖG SEM GILDA ÞEGAR EKKI HEFUR VERIÐ SAMIÐ UM
LAGAVAL
5.1 Meginregla
Hafi aðilar ekki samið um hvers lands lögum beita skuli um samningssam-
band þeirra gildir sú regla að beita skuli lögum þess lands sem samningurinn
hefur sterkust tengsl við, sbr. 1. málsl. 1. mgr. 4. gr. Þetta er sama regla og talin
var gilda í íslenskum alþjóðlegum einkamálarétti fram að setningu laga nr.
43/2000 eins og áður er getið. Svipuð regla var einnig lögð til grundvallar í flest-
um ríkjum Evrópusambandsins fyrir gildistöku Rómarsamningsins. Að jafnaði
er um lög eins lands að ræða en í 2. málsl. er sá möguleiki tiltækur, þegar af-
markaður hluti samnings hefur nánari tengsl við annað land en það sem leiða
myndi af 1. málsl. I. mgr. 4. gr., að beita lögum þess lands að því er varðar þann
hluta samningsins.66
Við mat á því við hvers lands lög samningur hefur sterkust tengsl hefur verið
tekið tillit til ýmissa atriða. Má þar nefna dvalarstað manns eða starfstöð fyrir-
tækis, hvar samningur er gerður, hvar efna skuli samning og hvar dæmt er um
samningssamband aðila.67 Þá hefur verið talið að ýmis önnur atriði geti haft
þýðingu, t.d. tegund söluhlutar, hvar söluhlutur er staðsettur eða skráður. Einnig
getur tungumál, sem samningur er skrifaður á, haft þýðingu, gjaldmiðill, vamar-
þingsákvæði og tengsl við aðra samninga.68 Af E málsl. E mgr. 4. gr., sbr. E
mgr. 3. gr„ hefur þó verið talið leiða að ekki sé unnt að leggja ímyndaðan vilja
samningsaðila til grundvallar.69
A það hefur verið bent að mælikvarðinn við að ákvarða hvaða land samning-
urinn hafi sterkust tengsl við sé matskenndur, eins konar stefnuyfirlýsing.70 Þau
rök hafa verið færð gegn reglunni að hún taki ekki nægilegt tillit til þarfar á
fyrirsjáanleika í alþjóðlegum einkamálarétti á sviði samningaréttar. Þá veiti regl-
an dómstólum of rúma heimild til þess að meta sjálfstætt hvert sé heppilegasta
lagavalið í viðkomandi máli. Einnig hefur verið bent á að hætt sé við að dóm-
stólar beiti lögum dómstólsríkis við úrlausn mála, t.d. kunni þeir að telja það
þægilegast eða lög dómstólsríkis standi framar lögum annarra ríkja eða sam-
ræmist best nútímaviðhorfum. Sé unnt að staðreyna slíka tilhneigingu geti það
leitt til kapphlaups um hagstætt varnarþing (forum shopping).71 A móti hafa þau
rök verið færð fyrir reglunni að hún veiti dómstólum sveigjanleika við úrlausn
mála, en það verði að telja helsta kost reglunnar.
66 Sjá úr danskri réttarframkvæmd Uf'R 1988 626 0LD.
67 Sjá úr danskri réttarframkvæmd UfR 1996 786 H og UfR 1996 937 H.
68 Mario Giuliano & Paul Lagarde: OJ 1980 C 282, bls. 20 og Peter Arnt Nielsen: Intemational
privat- og procesret, bls. 504.
69 Peter Arnt Nielsen: International privat- og procesret, bls. 504.
70 Torben Svenné Schmidt: Intemational formueret, bls. 224.
71 Peter Arnt Nielsen: Intemational privat- og procesret, bls. 504.
156