Tímarit lögfræðinga - 01.09.2003, Page 68

ófrávíkjanlegar reglur í dómsríkinu. Með ófrávíkjanlegum reglurn er hér átt við
þær reglur sem annað hvort eru settar til vemdar tilteknum hópum einstaklinga
eða t.d. vegna efnahagslegra aðgerða hins opinbera eða með tilliti til almanna-
hagsmuna. Ljóst má vera að tímar óhefts samningsfrelsis em liðnir og fela hinar
ófrávíkjanlegu reglur því í sér töluvert inngrip í samningsfrelsi manna.146 Þau
rök voru færð fram fyrir þessari reglu að samningsaðilar ættu ekki að geta farið
í kringum ófrávrkjanlegar reglur þess ríkis sem samningur og önnur atvik sem
honum tengjast hefðu augljós og náin tengsl við.147
Samkvæmt eldri norrænum kenningum lagaskilaréttar á sviði samningaréttar
var greint á milli ófrávíkjanlegra reglna að einkarétti, sem að jafnaði miðuðu að
því að vernda veikari aðila samningssambands, og ófrávíkjanlegra reglna opin-
bers réttar, svo sem um gjaldeyrishöft, verðlagseftirlit, samkeppnishömlur og
útflutnings- og innflutningsbönn, þar á meðal viðskiptabönn við tiltekin rxki.148
Um reglur á sviði einkaréttar var almennt lagt til grundvallar að hefðu aðilar
samið um að beita skyldi lögum tiltekins ríkis bæri dómstóli í öðru ríki að beita
jafnt frávíkjanlegum sem ófrávíkjanlegum reglum þeirra laga sem aðilar sömdu
um. Á hinn bóginn bæri dómstóli ekki að beita ófrávtkjanlegum reglum einka-
réttar dómsríkisins eða þriðja lands.149
Hvað varðaði reglur á sviði opinbers réttar, sem grípa inn í samningssam-
band, var talið að dómstóli væri ávallt skylt að beita lögum dómsríkisins félli
samningur undir gildissvið þeirra, án tillits til þess hvort uni samninginn giltu
erlend lög. Um erlendar reglur á sviði opinbers réttar var litið svo á að ákvæði í
samningi um lagaval er vísaði til erlends réttar fæli einungis í sér vísun til reglna
á sviði einkaréttar. Almennt var því litið svo á að ekki kæmi til beitingar á regl-
um opinbers réttar, hvort heldur í lögum þess ríkis sem beitt væri um samnings-
samband eða lögum þriðja ríkis. Litið væri svo á að slíkar reglur fælu í sér
efnahagslega- og stjórnmálalega hagsmuni viðkomandi ríkis sem öðrurn þjóðurn
væri ekki skylt að framfylgja.150
146 Torben Svenné Schmidt: Intemational formueret, bls. 235-236, bendir á að þetta feli í sér að
nú gæti meiri tilhneigingar til þess en áður að beita tilteknum reglum opinbers réttar í erlendum
lögum í viðkomandi máli. Ole Lando: Kontraktsstatutett. Danske og fremmede lovvalgsregler om
kontrakter, bls. 62 og 253 o.áfr., leggur svipuð sjónarmið til grundvallar. Hann telur að ekki sé
varhugavert að beita erlendum lögum af efnahagslegum toga. Sjá hins vegar Allan Philip: EU-IP,
bls. 177, sem telur að fara eigi varlega í það að beita erlendum rétti að þess leyti.
147 Mario Giuliano & PaurLagarde: OJ 1980 C 282, bls. 26. Alþt. 1999-2000, A-deild, bls. 705.
148 Torben Svenné Schmidt: Intemational formueret, bls. 234. Það skal þó tekið fram að skipt-
ingin í ófrávíkjanlegar reglur á sviði opinbers réttar og einkaréttar er engan veginn afdráttarlaus.
Þessar reglur geta falið í sér bæði opinbera hagsmuni og það markmið að vemda hagsmuni ein-
staklinga. Sjá t.d. Ole Lando: Kontraktsstatutett. Danske og fremmede lovvalgsregler om kontrakt-
er, bls. 237, sem tekur fram að milli einkaréttar og opinbers réttar sé grátt svæði.
149 Torben Svenné Schmidt: Intemational formueret, bls. 235.
150 Sjá Allan Philip: EU-IP, bls. 176. Sjá einnig Torben Svenné Schmidt: Intemational formue-
ret, bls. 235. Hann tekur þó fram að danskir dómstólar hafi þegar á fjórða áratug síðustu aldar beitt
erlendum reglum af opinberum toga, sbr. UfR 1935 82 HD og UfR 1939 296 HD.
176