Tímarit lögfræðinga - 01.09.2003, Page 96

5. HEIMILDIR LÖGGJAFANS TIL BREYTINGA - UPPSÖGN
AFNOTARÉTTARINS
Samkvæmt framansögðu má telja það verulegum takmörkunum bundið
hvaða breytingar löggjafinn geti gert án þess að bótaskylda stofnist. Ætla verður
þó að fyrirvari 3. málsl. 1. gr. laga um stjórn fiskveiða tryggi svigrúm löggjaf-
ans til breytinga að nokkru. Hér er vísað til þeirra orða að „úthlutun veiði-
heimilda“ samkvæmt lögunum myndi ekki „óafturkallanlegt forræði einstakra
aðila yfir þeim“. Tilvitnuð orð verða ekki skilin með öðrum hætti en þeim að
löggjafanum sé heimilt að afturkalla veiðiheimildirnar, eða með öðrum orðum
að segja afnotaréttinum upp. Ekki er eins ljóst hvort í þessu felist að löggjafinn
geti gert það bótalaust.
Það má halda því fram að í þessu felist ekki annað en staðfesting á heimild-
um löggjafans til að taka réttindi manna eignamámi og þá að sjálfsögðu gegn
greiðslu eignarnámsbóta. Ýmislegt mælir þó gegn slíkri túlkun. í fyrsta lagi
hefði hún í för með sér að ákvæðið hefði enga sjálfstæða merkingu en almennt
verður að ganga út frá því að lagaákvæði hafi slrka merkingu. í öðm lagi benda
lögskýringargögn eindregið til þess að tilgangur ákvæðisins hafi einmitt verið
sá að tryggja löggjafanum heimild til að afturkalla veiðiheimildirnar bótalaust.8
I þriðja lagi er heimild til eignarnáms bundin ströngum skilyrðum, m.a. um
almenningsþörf, en ekki virðist gert ráð fyrir að slík skilyrði þurfi til hér. í
fjórða lagi má segja að slík túlkun kollvarpi eða geri að minnsta kosti óþarfa þá
röksemdafærslu sem hér hefur verið sett fram um að einungis sé átt við beinan
(ótakmarkaðan) eignarrétt í fyrirvaranum en ekki takmörkuð eignarréttindi, þar
sem slík aðgreining er augljóslega merkingarlaus ef hún leiðir aðeins til
breytinga á heiti réttindanna en ekki inntaki þeirra. Þannig má scgja að röklegar
forsendur krefjist þess að túlkuninni sé hafnað því ella er niðurstaða röksemda-
færslunnar sú að fyrirvarinn sé marklaus í heild sinni þar sem hann hindrar
hvorki myndun eignarréttar né veitir rétt til innköllunar veiðiheimilda án bóta
sem er að sjálfsögðu í algeru ósamræmi við orðalag ákvæðisins og lögskýring-
argögn.
Ætla verður að í orðum fyrirvarans um að úthlutun veiðiheimilda myndi
ekki óafturkallanlegt forræði einstakra aðila yfir þeim felist að löggjafanum sé
fært að segja réttinum upp, án þess að baka sér bótaskyldu, enda tryggi hann
handhöfum afnotaréttarins um leið afnot veiðiheimildanna um tiltekinn tíma
endurgjaldslaust (uppsagnarfrestur). Krafa um uppsagnarfrest byggist á því að
hér er um takmörkuð eignarréttindi að ræða sem njóta vemdar stjómarskrárinn-
ar. Hversu víðtæk sú vemd er hlýtur að ráðast af eðlilegum væntingum þeirra
sem afnotaréttinn hafa. Gera verður ráð fyrir því að væntingar þeirra séu
nokkrar enda byggja þeir rétt sinn á ótímabundnum lögum, á móti hlýtur aftur-
köllunarréttur eða uppsagnarréttur löggjafans að draga úr væntingum. Við mat
8 Alþt. 1989-1990 A, þskj. 1109, bls. 4721.
204