Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1913, Page 21

17
og læknar kalla hydalides s. hydr. saccalos, hverjir optast eru
fullir með vatnsglætu og stundum graftarvilsu; posana sjálfa,
eðr hýðissullina er opt slitna upp með hóstanum, kalla þeir
sullahús« (bls. 42).
Hvort hann hafi sjeð lækningabók Jóns Pjeturssonar og
stuðst við hana áður en hann skrifaði fyrri ritgerðirnar, verður
ekki sagt, en sennilegl má það virðast, þar sem bókin var
snemma til í mörgum handrilum. Það er því t. d. ekki unt að
segja, hvort hann hafi sjálfur sjeð sullahús ganga upp með
hósta. Honum er vel kunnugt að fornmenn höi'ðu orðið sullur
um kýli, og tilgreinir dæmi því til sönnunar, en það virðist svo
sem á hans dögum hafi þessi merking orðsins haidist, og enda
að Sveinn sjálfur hafi það í báðum merkingunum. Svo skýr
maður sem Sveinn var og sýnt um náttúrufræði, ber þó Jón
Pjetursson af horium sem læknisfræðingur, og sjest það Ijósast
á hinni ritgerð Sveins: Um Sjúkdóma, sem lil bana verða á
íslandi. Þar talar hann (bls. 22—23) um lifrar- og miltissótt.
Með orðinu sólt á hann við alla þá sjúkdóma, sem eru sam-
fara liitaveiki. Lifrarsótt þýðir því: bólga í lifur með hitaveiki.
Hann lelur þessar tvær sóttir til þeirra, er liann kallar
»tímabundnar«, »sem almennt að segja koma á vissum árs-
tímum, lielzt við umbreyting náttúru og veðráttu haust og
vor«. Það er auðsætt, að ekki er unt að setja lifrar- og miltis-
sótt í þessari merkingu í samband við sullaveiki, sem engum
mundi koma til hugar að kalla tímabundna. Af lýsingu hans
á »lifrar- og miltissólt« verður þó ráðið, að þær eru, að
minsta kosti oftast, sullir, sem grefur i: »skéðr annaðlveggja,
fullkomin vágsígiörð, sem grefr upp í lungun, og þeckist af
voghrækium, ellegar inn í inaga, og gengr þá gröflr niðr til
baksins; ellegar inn í milli þarmanna . . . ellegar sullurinn
grefr út . . . eða og að öðrum kosli sóltin snýst upp í mein-
læti . . .«.
Hann viðhefur orðatiltækin meinlæti og sullur í sam-
bandi við þessar sóttir, og bendir það á tvískinnung í skoðun
hans á sullaveiki. Að hann hafi þekt bana (i núlíðarmerking)
í lungum og í kviðnum, er ótvírætt, en liann telur þessa sjúk-
dóma undir »sóttleysu veikiur«, þ. e. sjúkdóma, sem eru ekki
samfara hitaveiki. Þar sem hann talar um »brjóstveiki« segir
hann (bls. 59 seq):
». . . Grefur þá i lungunum og springur síðan, er þekkist
af graftaruppgangi, en ekki er það sjaldnar að smá eitlar
3