Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1913, Qupperneq 28

24
Éftir Jón Tkorstensen er prentuð í frönsku límariti rit-
gerð um algengustu sjúkdóma á íslandi,1) sem hann hefur skrif-
að árið 1837. Þar er kaíli um sullaveikina f»induratio hepalisa),
lýsing á veikinni og meðferð hans. Ekki kemur þar fram neitt
verulegt annað en í skýrslum lians. Þó má sjá af þessari rit-
gerð, að liann hefur tekið eftir því, að vöxtur sulla stendur
stundum í stað um stundarsakir. Hann segist liafa krufið 4
sjúklinga með lifrarveiki og nokkrum sinnum stungið á þeim;
ekki kemur neinstaðar fram á þessum stað neinn vottur þess,
að hann hafi talið sullina lifandi, nje heldur að sullaveiki væri
annarstaðar en i lifur og í kviðarholi. Orsök veikinnar telur
hann einkum vosbúð og óhentugan skófatnað.
Gisii Hjálmarsson (hjeraðslæknir 1845—1860) virðist hafa
gefið sullaveikinni og meðferð hennar töluverðan gaum. í fyrstu
skýrslunni (1846) lætur hann í ljósi einkennilega skoðun:
»Den ahnindelige saakaldte Leverforhærdelse, hvilken dog
i de fleste Tilfælde jeg har iagttaget, snarere er Lungerne, af
en . . . fors0mt Pleuritis, som har efterladt pseudo-plastiske
Dannelser, sædvanlig af en hydatiaös Form. Jeg har aldrig i
disse — være det mig tilladt at kalde dem — abnorme Dan-
nelsesceller kunnet iagttage noget, der tydede paa en levende
eller selvstændig dyrisk Organisation . . .«.
Pannig leið þá allur þessi tími, að enda þótt landlækn-
arnir sendu heilbrigðisráðinu danska árlega skýrslur sínar og
annara lækna á íslandi, þá vekur veikin ekki mikla alhygli
þar, enda var það tæplega von, eftir því sem þær voru úr
garði gerðar. Pær hafa lent í skjalasöfnum í Höfn lilið lesnar.
Eftir 1840 var útdráttur úr skýrslu landlæknis prentaður í við-
auka við Bibliothek for Læger, og þar er sjúkdómsins ekki
gelið. Að visu fjekk E. Fenger2) nasasjón af því, að lifrarveiki
væri algeng á íslandi, og ber fyrir því skýrslur íslenskra Iækna,
segir og, að íslendingar með lifrarveiki hafi hvað eftir annað
legið á sjúkrahúsum í Kaupmannaliöfn, og selur fram liugleið-
ingar um þennan leyndardóm náltúrunnar, að lifrarveiki sje
algeng í heitu löndunum og einnig í kuldanum á íslandi, en
fágæt í tempruðu löndunum. Það er því auðsælt, að hann hef-
ur ekki hugmynd um, að lifrarveikin íslenska sje sullaveiki,
þóll hann liafi lesið skýrslur íslenskra lækna; annars liefði
1) J. Thorslensen: Tractatus de morbis in Islandia freqventissi-
mis (Memoires de l’academie de medicine vol. VIII. 1840).
2) Plan til en Forelæsningscyclus over den almindelige Patlio-
logie. Khavn 1843. Tekiö eftir Krabbe í Piech. helminthol.