Hugur - 01.01.1992, Síða 32

30
Bryan Magee
HUGUR
dómkirkju. Það skiptir reyndar máli fyrir ánægjuna að skerfurinn sem
við leggum fram er skerfur til vaxtar eða þróunar þekkingar í
hlutlægri merkingu.
Mig langar til að hverfa aftur að spurningunni um vissu og óvissu.
Er það rétt hjá mér að þegar þú talar um þróun eða vöxt þekkingar þá
eigir þú í rauninni aðeins við þróun eða vöxt tilgátukerfa — þó
vafalaust vel gagnrýndra og strangt prófaðra tilgátna?
Já. Allar vísindakenningar okkar eru tilgátur.
Og vöxturinn kemur til sem afleiðing af gagnrýni?
Fyrir atbeina strangrar og hugvitsamrar gagnrýni sem hjálpar okkur
að afhjúpa ný vandamál og fyrir atbeina djarfra og hugvitsamra
ágiskana sem hjálpa okkur að leggja fram nýjar og róttækar kenningar
sem tilraunalausnir á þessum vandamálum.
En ef við vitum í rauninni aldrei neitt á hverju hyggist þá gagn-
rýnin? A hvaða forsendum föllumst við á sumar tilgátur og höfnum
öðrum?
Forsendurnar koma frá gagnrýninni umræðu um hinar ýmsu
stríðandi kenningar. I þessum gagnrýnu umræðum reynum við að
meta kenningarnar frá því sjónarmiði hvort þær eru sannleikanum
samkvæmar eða ekki. Eða með nákvæmara orðalagi, við reynum að
bera þær saman með því að spyrja hver þeirra virðist komast næst
sannleikanum.
En ef engin vissa er til, engin þekking, hvað áttu þá við með
„sannleikanum"?
Samsvörun við staðreyndir. Við vitum hvað það merkir að kenning
samsvari staðreyndum jafnvel þó við getum ekki skorið úr um hvort
hún gerir það í raun og veru eða ekki.
Þú notar orðið „sennileiki“ um það sem þú kallar nálcegð eða
námundun við sannleikann, erþað ekki?
Jú. í umræðunni um kenningarnar reynum við að komast að því
hver þeirra sé sennilegust. I henni er stundum að finna góðar og gildar
ástæður fyrir því að taka sumar hinna stríðandi kenninga fram yfir
aðrar frá þessu sjónarmiði. En þegar best lætur er aðeins um að ræða
að verja með skynsamlegum rökum á þennan hátt val einnar
kenningar frekar en annarrar. Og komi einhver fram með aðra
kenningu á morgun þá getur verið að samkeppnisstaðan milli
kenninganna breytist og þar með val okkar.