Hugur - 01.01.1992, Blaðsíða 76

74
Kristján Kristjánsson
HUGUR
Sagt er að það séu forréttindi flóarinnar að ferðast á baki hundsins.
Við sem hér sitjum erum sjálfsagt flest sæl í þeirri vissu að aðrar
greinar séu ekki nema flær sem ferðist á baki heimspekinnar. Svo hafi
það ætíð verið og verði jafnan. En ef við ætlum að skapa heim-
spekinni raunverulegt hlutgengi í skólakerfinu þurfum við að gera
okkur upp meira lítillæti og sættast á að heimspekinni sé komið fyrir
sem fló á baki heimahundanna: hinna hefðbundnu námsgreina. Það er
ekki rúm fyrir mikið fleiri rakka á skólahlaðinu nú um sinn; enda
skiptir í sjálfu sér minnstu hver ferðast á baki hvers. Mestu varðar að
samlífið verði árangursríkt, að hin nýja heimspekilega hugsun komi
nemendum raunverulega til góða.
Mér er engin launung á því að sú grein sem ég hygg að væri mestur
akkur í heimspekilegu samlífi nú um stundir sé íslenskan: móður-
málskennslan. Ég ræð þetta af ýmsum sólarmerkjum, sumum
persónulegum, öðrum almennari. Hyggjum að nokkrum.
Heimspeki nýtur mikils brautargengis við Menntaskólann á
Akureyri, sumpart vegna almenns heimspekiáhuga norðan heiða,
sumpart vegna frekju okkar Guðmundar Heiðars Frímannssonar sem
beitt höfum til þess slyngum hnykkjum og klókum vélabrögðum að
gera hlut hennar sem mestan. Á þeim árum sem ég kenndi við M.A.
las ég yfir hundruð ritgerða nemenda um margvísleg heimspekileg
efni: allt frá skrúfstiga endurfæðinga í Hindúisma til tilvistarstefnu
Sartres. Margar ritgerðirnar voru ágætar, sumar frábærar. Að baki
allra lá mikil vinna. Ég einsetti mér að gera höfundum það virðingar-
mark að fara yfir ritsmíðar þeirra á sómasamlegan hátt. Því sat ég við
það löngum stundum að skrifa athugasemdir upp á 2-4 vélritaðar síður
við hvert ritverk. Þetta er eitthvert þakklátasta starf sem ég hef unnið;
og það sem mér kom mest á óvart var að þakklátssemi nemenda stóð
einatt í réttu hlutfalli við lengd og hatremmi gagnrýninnar sem þeir
fengu.
Því rifja ég þetta upp að mér var oft harla óljóst við vinnu mína
hvort gagnrýnisatriðin snertu málfar eða merkingu. Var ég að fara yfir
ritgerðirnar sem íslenskukennari eða heimspekingur? Við þeirri
spumingu er ekkert skynsamlegt svar til nema „hvort tveggja“ — sem
þó er ekki nema hálfsannleikur því að þarna er naumast um tvö
hlutverk að ræða heldur eitt. Við slíkan lestur reynir maður að fikra
sig eftir heilli brú ritgerðar og reki maður fótinn niður úr er ástæðan