Hugur - 01.01.1992, Blaðsíða 36

34
Bryan Magee
HUGUR
að ég hygg að jafnvel dýr geti lært merkingu orða. En mannlegt mál
byrjar með lýsandi notkun setninga: eða svo ekki sé eins þurrlega til
orða tekið, það byrjar með því að segja frá.
Eg hafði reyndar ekki misskilið þig þótt ég hafi kannski komist
klaufalega að orði. Það sem ég vildi láta koma fram var að þú hefur
ekki áhuga á að greina merkingu orða. Geturðu útskýrt hvers vegna?
Já. Að hafa áhyggjur út af orðum og merkingu þeirra er einhver
elsta dægrastytting í heimspeki. Platón víkur að því hvað eftir annað
að fræðarinn Pródikos hafi haft áhuga á að greina milli ólíkra
merkinga orða; og þörfin fyrir þessa greiningu hefur því verið kölluð
(af Svend Ranulf) Pródikosarreglan. Þessi regla var ný og mikilvæg
árið 420 f. Kr„ en núna eru sum okkar kannski búin að læra þessa
lexíu. Það eru til áhugaverðari viðfangsefni, jafnvel áþessu sviði.
Eins og hver?
Að gera sér grein fyrir því að orð ber að nota til þess að setja fram
kenningar og að sérstakur áhugi á orðum og merkingu þeirra leiðir til
innantóms orðagjálfurs. Ég hef lýst því yfir í þrjátíu ár að
skilgreiningar séu innantómar og ég hef hrakið þá hjátrú að ef við
viljum vera nákvæm þá megum við til að skilgreina orðin sem við
notum. Ég reyndi að berjast gegn áhrifum þessarar hjátrúar sérstaklega
á sviði félags- og stjórnmálaheimspeki, en árangurslaust. Stjómmála-
heimspekingar halda áfram að skrifa blaðsíðu eftir blaðsíðu þar sem
þeir bera saman skilgreiningar. Til dæmis var nýlega gefin út bók um
Alræðisstefnuna þar sem bornar voru saman um það bil fjórtán
skilgreiningar á „alræðisstefnu“, og var þar lika að finna eina sem mér
var eignuð, enda þótt ég fengi þessar átölur neðanmáls: „af því að
Popper kemur aldrei með skýra skilgreiningu á alræðisstefnunni“.
Höfundinum sást yfir að ég hafði, í sjálfri bókinni sem hann vitnar í,
fært rök gegn því innantóma orðaskaki sem stafar af því að leita
nákvæmni í skilgreiningum.
Fólki sem veit ekkert um verk þín mœtti fyrirgefast þótt það haldi
að stjórnmálaheimspeki þín komi vísindaheimspeki þinni lítið við. En
það sem þú hefur í rauninni gert er að fœra út skilning þinn á
náttúruvísindunum til félagsvísindanna — er það ekki rétt? Með
öðrum orðum, heimspeki þín á þessum tveim, að því er virðist ólíku
sviðum, er öll afsama toga.