Hugur - 01.01.1992, Side 74

HUGUR 5. ÁR, 1992
s. 72-78
Kristján Kristjánsson
Heimspeki og móðurmálskennsla1
/
„Ekki dreifa úr sér sjálfur, skrifa þurt“ voru fyrirmælin sem Umbi
hafði í farteskinu frá biskupi er hann hélt út af örkinni til að kynna sér
kristnihald undir jökli. Ég mun ekki hafa ráð biskups að leiðarljósi
heldur leyfa mér margháttaða útsláttarsemi í þessu stutta spjalli mínu
hér í dag. Ég ætla t.d. að hafa endaskipti á venjulegri rökgerð lestra af
þessu tagi með því að benda á leið til lausnar vanda áður en ég hef
greint hver vandinn er.
Vart er að efa að flestir þeir sem stíga hér á stokk munu leggja til
að hlutur heimspekikennslu verði aukinn í grunn- og framhaldsskól-
um. Fyrir þessu verða færð ýmis haldgóð rök; a.m.k tel ég að mín séu
nokkuð skotheld. Þeim fækkar stöðugt sem eru sama sinnis og
Valdimar Ásmundarson er hélt því fram í Fjallkonunni 1886-7 að
„víðtækt hugsunarhringl eða röksemdarekstr“ heimspekinnar, eins og
hann orðaði það, ætti ekki við skilningsþroska barna og unglinga.
(Raunar taldi hann hið sama gilda um „heilaköst guðfræðinnar“!)
Þetta er bábilja. Ungmenni hafa reynst skjótnæm á hugsunarhátt
heimspekinnar og hann komið þeim að liði á marga vegu.
Á hinn bóginn er til of mikils mælst að hámenntaðir heimspekingar
sinni allri kennslu í þessum fræðum á lægri skólastigum, a.m.k. í
grunnskólum. Þar ætti heimspekin einfaldlega að vera eðlilegur þáttur
—snar þáttur myndi Hreinn Pálsson kannski segja — í starfi hinna
alfeðmu bamakennara. En til þess að hún geti orðið snar þáttur í starfi
þeirra þarf hún einnig að verða snar þáttur í menntun þeirra. Einn
helsti ljóðurinn á ráði Kennaraháskóla íslands er nápínuskapur hans í
garð heimspekinnar sem einungis eru ætlaðar 2-3 einingar í almennu
kennaranámi. Nú stendur til að stofna kennaradeild við Háskólann á
Akureyri og svo vel ber í veiði að þar hafa heimspekingar, þ.á.m.
I Hugvekja flutt á málþingi um heimspekikennslu á grunn- og framhaldsskólastigi í
apríl 1992. — Hluti þessa spjalls er byggður á ritgerðinni „Boðorð til að brjóta"
sem birtist í ritgerðasafni mínu Þroskakostum (Reykjavík: Rannsóknarstofnun í
siðfræði, 1992), bls. 227-234.