Hugur - 01.01.1992, Side 77

HUGUR
Heimspeki og móðurmálskennsla
75
venjulega sú að höfundinum hefur skotist skýrleikur: ekki skýrleikur
hugsunar eða máls heldur hugsunar í máli. Það var á þessum árum
sem ég sannfærðist um órofa tengsl máls og hugsunar: kenningu sem
ég gerði mér mikinn mat úr á ýmsum vettvangi. I vetur hefur svo
komið í minn hlut við Háskólann á Akureyri að lesa yfir lokaritgerðir
nemenda í ýmsum deildum sem einhvers konar „röklegur og málfars-
legur ráðunautur", eins og það er kallað. Ég er orðinn hálfgildings sér-
fræðingur í verkjalyfjagjöf til ungbarna og rækjufrystingu hjá K.
Jónsson eftir allan þann lestur! En hér hefur nákvæmlega sama gerst
og með heimspekiritgerðirnar: Mér er oft furðu óljóst sjálfum hverjar
athugasemdanna sem ég geri eru röklegar og hverjar málfarslegar, sé
hægt að skilja þama á milli á annað borð.
Þórbergur Þórðarson skipti helstu stílbrestum manna í þrennt sem
frægt er: lágkúru, uppskafningu og ruglandi. Móðurmálskennarar
eyða æmum tíma í að útrýma lágkúrunni og uppskafningunni. En þeir
hafa margir hverjir heykst á að ráðast gegn ruglandinni — hugsunar-
villunum, mótsögnunum, rökleysunum — sem þeir telja af öðrum
toga spunna en málvillumar. Eitt verkefna okkar heimspekinga er að
sýna þeim fram á að svo sé alls ekki. Við þurfum að afla móðurmáls-
kennurum þess sjálfstrausts að þeir verði allsherjar leiðsögumenn í
framsetningu máls: í ögun hugsunar. Við þurfum einnig að brýna fyrir
þeim að þótt lestur og krufning bókmennta sé að vísu merkilegt
viðfangsefni í skóla þá megi það ekki koma í stað hins sem mestu
skipti: að nemendur sjálfir fái nóga skólun í að setja saman frambæri-
legan texta, texta sem fylgi röklegum þræði frá forsendum til
niðurstöðu, texta sem ekki er morandi í einföldustu villum. Hér er það
heimspekinnar að snarast í bragð og fá móðurmálskennurum vopn
sem bíta — til viðbótar hinum sem þeir hafa þegar úr að velja í
vopnabúri sínu.
Sú hljómfagra bjalla klingir enn að skólakerfið leggi höfuðáherslu á
íslenskt mál. En það er eitthvað mikið að þegar þokkalega greindur
háskólanemi, með einkunnina 8.5 í íslenskum stíl úr ónefndum
framhaldsskóla, gerir að meðaltali 20 mál- og stafsetningarvillur á
hverri síðu í einfaldri ritgerð. Og það er eitthvað mikið að þegar fram
kemur í nýlegri könnurn meðal nemenda M.A. að þeir tímar sem helst
megi falla brott við væntanlegan niðurskurð séu, að frátöldum
íþróttum, í íslensku\